Αριστοτέλης
384–322 π.Χ.
Η διαλεκτική πόλεως [=κράτους] και πολίτη
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Είναι
κοινός τόπος ότι ο άνθρωπος, είτε έχει πολιτική συνείδηση είτε όχι, δεν
μπορεί να υπάρχει, με βάση τη φύση του, παρά ως πολίτης. Ποιος ονομάζεται πολίτης;
Εκείνος που η ατομική και κοινωνική του ύπαρξη συγκροτούν ένα ενιαίο
και ενεργό όλο μέσα σε ένα ευρύτερο αλλά εξίσου ενεργό όλο, που λέγεται πόλις [=κράτος]. Ανάμεσα στην πόλη-κράτος, στην πολιτεία με την αρχέγονη σημασία της, και τον άνθρωπο-πολίτη υπάρχει εσωτερικά αλληλονοηματοδοτούμενη σχέση, οντο-λογικά βέβαια
αυτοπροσδιοριζόμενη: υπάρχει ο άνθρωπος ως πολίτης, γιατί υπάρχει η
πόλη-κράτος· όπως επίσης δεν μπορεί να νοηθεί πόλη-κράτος χωρίς τους
πολίτες. Η πόλις, στην ενδοσυνάφεια τούτη, είναι αναγκαία ως εκείνη η κοινότητα, που χάρη στην υπεροχή της
προσδίδει νόημα και περιεχόμενο στις ανθρώπινες ατομικότητες, καθώς τις
θεωρεί αναπόσπαστα συστατικά της δικής της ύπαρξης. Πώς προκύπτει όμως
αυτή η υπεροχή της πόλεως; Προκύπτει από το γεγονός ότι είναι αυτάρκης
και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, που η οικογένεια και το άτομο δεν μπορούν
να φτάσουν ποτέ. Ο Αριστοτέλης θέλει να κατανοεί την αυτάρκεια της πόλεως ως
τη μέγιστη πολιτική αρετή και δύναμή της: όταν η κοινότητα της
πολιτείας είναι αυτάρκης, τότε είναι τέλεια. Να γιατί και ο προορισμός
του ανθρώπου είναι να διάγει εύρυθμο, αρμονικό βίο ως
κοινωνικό και πολιτικό ον. Είναι ακριβώς η κοινωνική του φύση, που του
επιτρέπει να διαθέτει πολιτικό-Είναι και να ενεργεί με βάση αυτό.
- Ο Αριστοτέλης γράφει στα Πολιτικά του:
«Η
αποτελούμενη λοιπόν από περισσότερες κώμες κοινωνία είναι η τέλεια
πόλη, που ήδη διαθέτει, ούτως ειπείν, τη μέγιστη δυνατή αυτάρκεια·
σίγουρα συγκροτήθηκε για να εξασφαλίζει τα αναγκαία προς το ζην, ωστόσο υπάρχει για χάρη του ευ ζην.
Γι’ αυτό το λόγο, κάθε πόλη υπάρχει εκ φύσεως, ακριβώς όπως και οι
πρώτες μορφές κοινωνίας [δηλ. η οικία και η κώμη]. Αυτή πράγματι είναι ο
τελικός σκοπός των εν λόγω μορφών και η φύση είναι τελικός σκοπός·
γιατί αυτό που είναι καθετί, αφού έχει φτάσει στην πλήρη ανάπτυξή του,
ετούτο λέμε ότι είναι η φύση του, είτε πρόκειται, ας πούμε, για τον
άνθρωπο, τον ίππο ή την οικογένεια. Εξάλλου ο σκοπός και η τελική αιτία
του σκοπού είναι κάτι το άριστο· και η αυτάρκεια είναι εν ταυτώ και
σκοπός και άριστο. Εξ αυτών γίνεται λοιπόν φανερό ότι η πόλη υπάρχει εκ
φύσεως και ότι ο άνθρωπος από τη φύση του είναι ζώο πολιτικό [=πολιτικό ον]· και ότι ο άπολις [=ο εκτός πόλεως διάγων τον βίο του, ο άπατρις], εκ φύσεως και όχι εξαιτίας των περιστάσεων, είναι ήφαύλος ή
κάτι ανώτερο από τον άνθρωπο· είναι όπως κι εκείνος που χαρακτηρίστηκε
επιτιμητικά από τον Όμηρο: χωρίς συγγενικούς δεσμούς, άνομος/ανόσιος,
χωρίς εστία· ένας τέτοιος από τη φύση του άνθρωπος είναι συνάμα και
πολεμοχαρής, επειδή ακριβώς είναι μονήρης/μοναχικός … Από όλα τα άλλα
ζώα μόνο ο άνθρωπος έχει το χάρισμα να αρθρώνει λόγο· η άναρθρη κραυγή/ ο
άναρθρος λόγος φανερώνει το δυσάρεστο και το ευχάριστο, γι’ αυτό
υπάρχει και στα άλλα ζώα … ενώ ο έναρθρος λόγος υπάρχει για να εκφράζει
το συμφέρον και το βλαβερό, κατά συνέπεια το δίκαιο και το άδικο» (Πολιτικά 1252b3-1253a4).
Περισσότερα: http://www.schizas.com/site3/index.php?option=com_content&view=article&id=57015:aristotelis-o-anthropos-fysei-politiko-on&catid=50:mathaino-tin-ellada&Itemid=336#ixzz3LCCOhz2M
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου