Υπήρξαν εποχές που η παγκόσμια αστρονομική κοινότητα συμφωνούσε ότι στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη υπήρχαν τεχνητές διώρυγες ανοιγ...
Υπήρξαν εποχές που η παγκόσμια αστρονομική κοινότητα συμφωνούσε ότι στην επιφάνεια του Κόκκινου Πλανήτη υπήρχαν τεχνητές διώρυγες ανοιγμένες από κάποιον εξωγήινο πολιτισμό (!), πηγαίνοντας τον Ορθό Λόγο σε κακοτράχαλα μονοπάτια.
Τα μεγαλύτερα ονόματα της αστρονομίας είχαν τακτοποιήσει το θέμα και έπρεπε να έρθει ένας Έλληνας ερασιτέχνης συνάδελφός τους να τους πει ότι τα κανάλια της επιφάνειας του πλανήτη Άρη ήταν απλές οπτικές πλάνες, επιστρέφοντας την επιστήμη στη σωστή παρατηρησιακή της βάση!
Παρά το γεγονός ότι οι παρατηρήσεις του σύγχρονου αυτού Γαλιλαίου θα επιβεβαιώνονταν χρόνια αργότερα από τις πρώτες αποστολές διαστημοπλοίων στον Άρη, η επιστημονική κοινότητα είχε πειστεί για την αλήθεια του έργου του Αντωνιάδη ήδη από την εποχή του, κι έτσι αυτός ήταν τώρα διαπρεπής αστρονόμος και κεφάλαιο μεγάλο της πλανητικής αστρονομίας.
Ο κωνσταντινουπολίτης αρχιτέκτονας Ευγένιος Μιχαήλ Αντωνιάδης έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Γαλλία και μετατράπηκε στην εποχή του στον σημαντικότερο παρατηρητή του πλανήτη Άρη, σχεδιάζοντας τους πρώτους ακριβείς χάρτες του Κόκκινου Πλανήτη (η απόκλισή τους θεωρείται αμελητέα σε σχέση με τους σημερινούς) και γεμίζοντας την επιφάνειά του με Ελληνικά τοπωνύμια. Το δικό του σύστημα ονοματολογίας για την τοπογραφία του πλανήτη Άρη υιοθετήθηκε τελικά από τη Διεθνή Αστρονομική Ένωση κάνοντας τον πλανήτη να μιλά ελληνικά! Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του Άρη (όρη, περιοχές, κρατήρες) διατηρούν διεθνώς τα ελληνικά ονόματά τους.
Κατόπιν έκανε το ίδιο για την Αφροδίτη και τον Ερμή και η χαρτογράφησή του αποδείχτηκε λανθασμένη μόνο και μόνο γιατί πίστεψε τις αστρονομικές παρατηρήσεις των συγχρόνων του! Η συμβολή του στη μελέτη του πλανήτη Άρη μέσω της εκπληκτικής ικανότητάς του στο τηλεσκόπιο θα τον φέρει στο Παρίσι με πρόσκληση του ίδιου του διαπρεπούς αστρονόμου Flammarion, που τον αναγνώριζε ως τον δεινότερο παρατηρητή των ουράνιων φαινομένων.
Ο Flammarion δεν θα περίμενε βέβαια ότι ο ερασιτέχνης συνάδελφός του θα έφτανε στο σημείο να αμφισβητήσει τις απόψεις των κορυφαίων αστρονόμων που έβλεπαν τεχνητές διώρυγες και νερό να κυλάει στην επιφάνεια του Άρη. Όταν φάνηκε όμως ότι είχε δίκιο, η αστρονομική κοινότητα τον τίμησε εκτεταμένα δίνοντας το όνομά του σε κρατήρες της Σελήνης και του πλανήτη Άρη. Λίγο αργότερα θα τον αναγνώριζε ως τον μεγαλύτερο πλανητικό αστρονόμο της εποχής του αλλά και τον κορυφαίο ερασιτέχνη αστρονόμο όλων των εποχών!
Η ιστορία του πολυτάλαντου και τελειομανούς Αντωνιάδη δεν εξαντλείται όμως στις κολοσσιαίες αστρονομικές του συνεισφορές, καθώς ο ίδιος αρίστευσε σε πολλούς και διαφορετικούς κλάδους, ως συγγραφέας, καλλιτέχνης, ιστορικός, αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας και αστρονόμος. Και σκακιστής τρομερός φυσικά!
Και πάλι ερασιτέχνης, ο διαχρονικός αυτός εραστής της γνώσης παίρνει μέρος στο πρωτάθλημα σκακιού στο Παρίσι το 1907 και ισοβαθμεί στην πρώτη θέση με τον πρωταθλητή Frank Marshall! Σαφώς μεγαλύτερος από την εποχή του, δόξασε την Ελλάδα σε μια εποχή που τόσο διψούσε το έθνος για διακρίσεις…
Ο
Ευγένιος Αντωνιάδης γεννήθηκε το 1870 στα Ταταύλα της
Κωνσταντινούπολης. Η κλίση του για την αστρονομία εκδηλώθηκε πολύ νωρίς,
και στα δεκαοχτώ του είχε ήδη παρατηρήσει τους μεγάλους πλανήτες με
τηλεσκόπιο 7,5 εκ. από την Κωνσταντινούπολη και την νήσο Πρίγκιπο, στη
θάλασσα του Μαρμαρά. Το 1892, εξοπλισμένος με τηλεσκόπιο 10,8 εκ. άρχισε
να σχεδιάζει την επιφάνεια του Άρη.
Σε ηλικία 23 ετών πηγαίνει
να εργαστεί κοντά στον Camille Flammarion, διάσημο συγγραφέα και
εκλαϊκευτή της αστρονομίας στο αστεροσκοπείο του Juvisy. Δεινός
σχεδιαστής, ο Αντωνιάδης γρήγορα κερδίζει την αγάπη και τον θαυμασμό του
Flammarion. Έναντι του πενιχρού μισθού των 300 φράγκων εργάζεται πολλές
ώρες την ημέρα για λογαριασμό του Γάλλου αστρονόμου, χωρίς το δικαίωμα
να δημοσιεύει τις παρατηρήσεις του. Άνδρες με ισχυρή προσωπικότητα και
οι δύο, ο Flammarion και ο Αντωνιάδης ήρθαν σε ρήξη. Αν και ο Αντωνιάδης
εγκατέλειψε τον Flammarion, ωστόσο συνέχισε να τον αποκαλεί ‘αγαπητό
δάσκαλο’ και παρά τις διαφωνίες τους δεν έπαψε να τον υπερασπίζεται.
Συμμετέχοντας
ως εκπρόσωπος του Juvisy στην αποστολή της Β.Α.Α (British Astronomy
Association) στη βόρεια Νορβηγία το 1896, για την παρατήρηση μιας ολικής
έκλειψης ηλίου, ανέπτυξε στενές σχέσεις με τους Άγγλους συναδέλφους
του. Τον ίδιο χρόνο του ανατέθηκαν καθήκοντα διευθυντή στο Αρεογραφικό
τμήμα (Mars Section) της Β.Α.Α. Στην Αγγλία γνώρισε την Κατερίνα
Σεβαστοπούλου, μέλος αργότερα και αυτή της Β.Α.Α, που έμελλε να γίνει
γυναίκα του το 1902.
Η περίοδος 1904 – 1907 είναι ένα φωτεινό
ιντερλούδιο στη βιογραφία του Έλληνα αστρονόμου. Επιστρέφει στην
Κωνσταντινούπολη και με άδεια του ίδιου του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’
αποτυπώνει τον ναό της Αγίας Σοφίας σε περισσότερες από χίλιες
φωτογραφίες και άλλα τόσα σχέδια και υδατογραφίες. Το έργο αυτό (που
εκδόθηκε με τον τίτλο Έκφρασις της Αγίας Σοφίας, Βιβλιοθήκη Μαρασλή,
1907) είναι ισάξιο της λοιπής επιστημονικής του προσφοράς: ίσως μάλιστα
ήταν ένα αναγκαίο στάδιο πνευματικής προπαρασκευής για τη μεγάλη
επιστημονική ανακάλυψη που ακολούθησε.
Καταξιωμένος πλέον και
ώριμος αστρονόμος, επιστρέφει στο Παρίσι, το 1909 για να παρατηρήσει τον
Άρη με το τεράστιο τηλεσκόπιο του Meudon, την περίφημη ‘Grand Lunette’.
Στην ευνοϊκή αντίθεση του 1909, ο Άρης βρισκόταν εξαιρετικά κοντά στη
Γη και φωτιζόταν ολόκληρος από τον Ήλιο.
Ο Ιταλός αστρονόμος Giovanni Schiaparelli, αυθεντία για τον Άρη στα τέλη του 19ου αιώνα, έγινε ιδιαίτερα γνωστός για τις διώρυγες που ‘είδε’ πάνω στον πλανήτη. Στην ουσία επρόκειτο για διατάξεις σκιερών κηλίδων που φαίνονταν στιγμιαία μόνο, όταν η ατμόσφαιρα ηρεμούσε τελείως. Χρησιμοποίησε για αυτές τις μορφές τον όρο canal (διώρυγα), μολονότι είναι σαφές ότι ο Schiaparelli στην αρχή μιλούσε για φυσικούς σχηματισμούς (χρησιμοποιούσε μάλιστα τον όρο fiume, ποταμός). Κατά την αστρονομική παρατήρηση , οι διώρυγες ήταν ορατές μόνο τμηματικά και όχι ως ενιαίο δίκτυο. Μολονότι αρκετοί αστρονόμοι είχαν αμφισβητήσει την ύπαρξη τους, οι περισσότεροι άρχισαν σιγά σιγά να τις ‘βλέπουν’. Ο Percival Lowell, υπέρμαχος της θεωρίας για την ύπαρξη διωρύγων στον Άρη, επιβάλλεται στο επιστημονικό στερέωμα το 1894. Ο Αντωνιάδης δεν δίστασε να αναμετρηθεί μαζί του. Ο Lowell συνέχισε να παρατηρεί τον Άρη, χωρίς να αλλάξει απόψεις, μέχρι τον θάνατο του το 1916. Παραμένει πάντως το γεγονός ότι σήμερα ο Lowell και ο Schiaparelli είναι πιο γνωστοί από τον Αντωνιάδη, χάρη στις ανύπαρκτες διώρυγες που ‘έβλεπαν’.
Στην αντίθεση του 1911 ο Αντωνιάδης παρατήρησε στον πλανήτη μεγάλες αμμοθύελλες σαν αυτές που διαπίστωσαν οι πρόσφατες αποστολές της NASA. Ο Έλληνας αστρονόμος υποστήριξε ότι τα σύννεφα οφείλονταν σε άμμο και σκόνη που σήκωσαν ξαφνικά οι σφοδροί άνεμοι στη λεπτή και αραιή ατμόσφαιρα. Η ‘Grand Lunette’ του επέτρεψε να κάνει επίσης χρωματικές παρατηρήσεις.
Το βιβλίο του La Planete Mars έρχεται το 1930 να συγκεφαλαιώσει όλες τις μελέτες του Έλληνα αστρονόμου για τον κόκκινο πλανήτη. Ως τις μέρες μας, το έργο αυτό παραμένει η βίβλος της τηλεσκοπικής παρατήρησης του Άρη.
Η πάντοτε εύθραυστη υγεία του Αντωνιάδη επιδεινώθηκε με την πάροδο του χρόνου. Η γερμανική κατοχή στη Γαλλία τον βρήκε άρρωστο και αποθαρρυμένο. Αν και είχε εγκαταλείψει την ενεργό παρατήρηση, το έργο του είχε καταξιωθεί στην επιστημονική κοινότητα..
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου