Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΕΦΕΔΡΩΝ

Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΚΑΙ TOY ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΕΦΕΔΡΩΝ

Η ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ : ΕΡΧΕΤΑΙ Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΕΖΙΚΟΥ ΚΑΙ TOY ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΕΦΕΔΡΩΝ Η Ελλάδα του μνημονίου έχει δύο επιλογές: Η πρώτη , που στην ουσία δεν είναι επιλογή αλλά η αρχή εθνικής τραγωδίας , είναι ο αφοπλισμός της χώρας. Η δεύτερη επιλογή είναι οι δραματικά περιορισμένες αμυντικές δαπάνες να διοχετεύονται σχεδόν αποκλειστικά στην Πολεμική Αεροπορία προκειμένου να διατηρηθεί η ικανότητα της αναχαίτισης. Ας εξετάσουμε τις δύο αυτές επιλογές και τις συνέπειες των. Όσο παράδοξη και να ακούγεται η πρώτη «επιλογή» του μονομερούς αφοπλισμού - δηλαδή της διαλύσεως των Ε.Δ. - ίσως αύριο να την δούμε να κατατίθεται σε «δημόσιο διάλογο» ως μια «σοβαρή» πολιτική πρόταση για την «έξοδο από την κρίση» ή ακόμη χειρότερα ως πρόταση της Τρόικα! Ο δρόμος της απόλυτης αποδιοργάνωσης των Ε.Δ. είναι ανοιχτός γιατί η λαϊκή απόγνωση και οργή ενισχύει εκείνες τις πολιτικές δυνάμεις που ουσιαστικά πάντα υποστήριζαν τη «δραματική περιστολή των αμυντικών δαπανών» με την απόλυτη πολιτική βεβαιότητα πως έτσι «υπηρετούν προάγουν την ειρήνη στην περιοχή και υπηρετούν την πρόοδο»… Δογματισμός είναι η άρνηση της πραγματικότητας και οι συνέπειες μιας τέτοιας δογματικής προσέγγισης δεν μπορεί παρά να είναι τραγικές για την Ελλάδα και τον ελληνισμό, καθώς θα ανοίξει διάπλατα ο δρόμος στην μόνιμη υποτέλεια ή και ακόμη χειρότερα στον νεοθωμανισμό, δηλαδή στο τέλος της Ελλάδος που ζήσαμε. Ας ελπίσουμε πως ο ελληνικός λαός δεν θα επιλέξει να απαντήσει στην διάλυση με περισσότερη διάλυση! Η δεύτερη και ουσιαστικά μόνη ρεαλιστική επιλογή είναι η διατήρηση της αποτρεπτικής ικανότητας της Πολεμικής Αεροπορίας. Αυτό σημαίνει, μεταξύ πολλών άλλων, πως δεν είναι δυνατό να διατηρήσει ο Ε.Σ. όλο το αρματικό δυναμικό του ή στη καλύτερη περίπτωση δεν είναι δυνατό να διατηρήσει για όλο το αρματικό δυναμικό του την επιθετική ικανότητα. Όταν αναφέρουμε τον αδόκιμο όρο επιθετική ικανότητα για το αρματικό δυναμικό πολύ απλά εννοούμε πως ένα άρμα σε καθεστώς «στοιχειώδους συντηρήσεως» ίσως να τα καταφέρει να μετακινηθεί από τον όρχο της Μονάδος έως τον Χώρο Διασποράς και από εκεί έως μια προετοιμασμένη θέση μάχης προκειμένου να διεξάγει έναν αμυντικό αγώνα με ελάχιστες τοπικές μετακινήσεις και συνεπώς περιορισμένες απαιτήσεις διοικητικής μέριμνας. Δεν μπορεί όμως ένα κακοσυντηρημένο άρμα να κινηθεί επιθετικά και να διανύσει πολλές δεκάδες χιλιόμετρα μέσα σε εχθρικό έδαφος, να προβεί σε διελεύσεις κωλυμάτων , αποστραγγιστικών τάφρων κλπ γιατί δεν μπορεί να αντέξει τις καταπονήσεις που μοιραία θα το μεταβάλουν σε «αυτό-ακινούμενο» όχημα! Εξάλλου μια επιθετική ενέργεια μεγάλων μηχανοκίνητων σχηματισμών απαιτεί και την ανάλογη Διοικητική Μέριμνα… Συνεπώς πρόβλημα! Όλα αυτά σημαίνουν πως το ΓΕΣ θα υποχρεωθεί άρδην να αναθεωρήσει δόγματα και τακτικές καθώς η τραγική έλλειψη πόρων οδηγεί στην εγκατάλειψη του «πολέμου των τεθωρακισμένων». Πρακτικά αυτό σημαίνει μετάπτωση στον αμυντικό αγώνα ως μόνη επιλογή. Ήδη η διάνοιξη της τάφρου στο Έβρο επιμαρτυρεί κατά κάποιον τρόπο αυτήν την μετάπτωση. Ριζικές αλλαγές παντού. Ο αμυντικός αγώνας, ως αναγκαστική επιλογή έλλειψης πόρων, αναβαθμίζει κατακόρυφα τον αντιαρματικό ρόλο του ελληνικού Πεζικού και κατά συνέπεια θέτει στο επίκεντρο της προσοχής το παραμελημένο και σχεδόν απαξιωμένο αυτό Όπλο. Στο σημείο αυτό αξίζει να διευκρινίσουμε πως άμυνα δεν σημαίνει απώλεια δυνατότητας ελιγμών. Οι στρατιωτικοί γνωρίζουν καλά πως η πιο αποτελεσματική άμυνα είναι εκείνη όπου μια δύναμη κρατά αμυντική τοποθεσία με σκοπό να σταματήσει με ισχυρά πυρά, μπροστά απ΄αυτήν το εχθρό, να του επιφέρει απώλειες, να του ρίξει το ηθικό, να του σπάσει τέλος την επιθετική ορμή και με άλλες δυνάμεις να πραγματοποιήσει ελιγμό στα πλευρά ή στα νώτα του εχθρού και να τον ανατρέψει, παίρνοντας την πρωτοβουλία στο πεδίο της μάχης. Η άμυνα λοιπόν δεν σημαίνει απώλεια πρωτοβουλίας. Αυτό θα ήταν καταστροφή. Η επιτυχημένη άμυνα απαιτεί «μικρές» δυνάμεις ελιγμού (πιθανώς δύο Τ/Θ Ταξιαρχίες στη Θράκη σε άριστη κατάσταση.) Από τα παραπάνω εξάγεται το ασφαλές συμπέρασμα πως το Πεζικό πρέπει να πολλαπλασιάσει τις αντιαρματικές (Α/Τ) δυνατότητές του. Οι στρατιωτικοί γνωρίζουν πως ο σωστός τρόπος για να γίνει κάτι τέτοιο θα ήταν η εισαγωγή στην υπηρεσία ενός σύγχρονου ΤΟΜΑ εξοπλισμένου και με Α/Τ εκτοξευτή κατευθυνομένων βλημάτων. Η εναλλακτική αυτή πρόταση αποκλείεται λόγω κόστους καθότι η απόκτηση ΤΟΜΑ κοστίζει πολύ και η συντήρησή τους επίσης … Συνεπώς η μόνη Α/Τ επιλογή φαίνεται να είναι η ενίσχυση του Πεζικού με μεγάλους αριθμούς κατευθυνομένων βλημάτων πάνω σε ελαφρά θωρακισμένα οχήματα ή προστατευμένα σε καλά προετοιμασμένες θέσεις μάχης. Ας μη ξεχνάμε πως την τελευταία αυτή επιλογή «αναγκαστικής αδυναμίας» έκανε και μια παραστρατιωτική οργάνωση (η Χεσπολά στο Λίβανο) και επέτυχε το ακατόρθωτο: να καταστρέψει μεγάλο αριθμό Μερκάβα και να αφαιρέσει από τις Ισραηλινές δυνάμεις την πρωτοβουλία και τη νίκη! Το γεγονός αυτό μας επιτρέπει να σκεφτούμε πως ο πεζικάριος όταν έχει κατάλληλό οπλισμό, προετοιμασμένη αμυντική θέση ή αυξημένη ευελιξία, καλή διοίκηση και υψηλό φρόνημα μπορεί να γίνει θανάσιμος εχθρός ακόμη και για ένα σύγχρονο άρμα μάχης! Εξάλλου το «ορθόδοξο» στρατιωτικό δόγμα που διακηρύσσει πως «το καλύτερο αντιαρματικό όπλο είναι το άρμα» δεν ισχύει πια στην εποχή των Α/Τ βλημάτων «αυτόνομης καθοδήγησης» όπως ο μικρός javelin και οι τελευταίας γενιάς Helfire. Τα «έξυπνα» αυτά βλήματα (stand off) μπορούν να βάλλονται από απυρόβλητες θέσεις και από διάφορες πλατφόρμες εδάφους. Προσδίδουν στον αμυνόμενο τρομερές αντιαρματικές δυνατότητες και ουσιαστικά θέτουν σε πολύ σοβαρή αμφισβήτηση το ρόλο του άρματος στο σύγχρονο πεδίο μάχης . Δεν είναι τυχαίο πως σύγχρονοι στρατοί έπαψαν να εξοπλίζονται με άρματα μάχης καθώς η «αντιαρματική» τεχνολογία τα καθιστά όλο και πιο ευάλωτα. Όλα δείχνουν λοιπόν πως για διαφορετικούς λόγους επιλογή όχι μόνο των «φτωχών» αλλά και των «πλουσίων» είναι η εγκατάλειψη του μέσου άρματος. Ακόμη και αν δεν υπήρχαν αυτά τα εξελιγμένα αντιαρματικά μέσα η Ελλάς θα ήταν αναγκασμένη να μειώσει δραματικά το αρματικό δυναμικό της. Συνεπώς η αμυντική επιλογή «του φτωχού» φαίνεται να είναι το Πεζικό! Με άλλα λόγια έρχεται η ώρα του Ελληνικού Πεζικού. Ποιού Πεζικού όμως; Εκείνου του Πεζικού που επιβάλλεται πια να αντέξει την τρομερή ψυχολογική πίεση που δημιουργεί μια επελαύνουσα Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων. Εκείνου του Πεζικού που μπορεί να ενεργήσει «αποκεντρωμένα» σε «αυτόνομες Διμοιρίες κυνηγών αρμάτων» εξοπλισμένων με Α/Τ βλήματα stand off. Έρχεται η ώρα εκείνου του Πεζικού που επιβάλλεται να αντέξει και την ψυχολογική πίεση που δημιουργεί ο αστικός αγώνας σε ένα περιβάλλον κύκλωσης και απομόνωσης μιας αμυνόμενης πόλης του Έβρου ή ενός λιμανιού σε κάποιο νησί του Αιγαίου! Υπάρχουν σήμερα «εξειδικευμένες» Μονάδες Πεζικού άρτια εκπαιδευμένες και καλά εξοπλισμένες στον αντιαρματικό αγώνα; Μήπως υπάρχουν άλλες μονάδες Πεζικού «εξειδικευμένες» στον αστικό αγώνα; Σε ποια κέντρα εκπαιδεύτηκαν; Ποιός είναι ο ειδικός εξοπλισμός τους, οι τακτικές και η σύνθεσή τους; Δυστυχώς οφείλουμε να το ομολογήσουμε: Το πιο δύσκολο εγχείρημα δεν είναι η ενίσχυση του αντιαρματικού δυναμικού που διαθέτει το Πεζικό. Αν περιοριστούμε στην αύξηση των Α/Τ όπλων μέσα σε κάθε Τάγμα Πεζικού και αφήσουμε όλα τα άλλα όπως έχουν τότε «ρίχνουμε τα σκουπίδια κάτω από το χαλί» και τρέφουμε αυταπάτες. Το πιο δύσκολο εγχείρημα είναι η αλλαγή νοο-τροπίας και η ουσιαστική «αποκατάστασή » του Πεζικού. Το ελληνικό Πεζικό έπεσε θύμα του «πολέμου των τεθωρακισμένων» που καθιέρωσε ο Β΄Π.Π. με συνέπεια να παραμεληθεί και ανομολόγητα να απαξιωθεί. Αυτό ήταν φυσικό επακόλουθο καθώς μέχρι και τη δεκαετία του ’80 το άρμα μάχης παρέμεινε ο αδιαμφισβήτητος φορέας ισχύος στο πεδίο της μάχης. Ως χώρα μεσαίου μεγέθους η Ελλάς δεν μπορούσε να ακολουθήσει τις επιλογές των ισχυρών και να «εναποθέσει την αντιαρματική της ισχύ» στο μαχητικό ελικόπτερο ή αντιαρματικό αεροσκάφος. Παρέμεινε «αναγκαστικά» προσκολλημένη στο μέσο άρμα μάχης. Παρόλο όμως που οι εποχές άλλαζαν και η εξελίσσονταν θεαματικά η αντιαρματική τεχνολογία το ελληνικό πεζικό παρέμενε στη σκιά. Ακολούθησαν και οι συνεχείς μειώσεις θητείας που το απογύμνωσαν τραγικά. Ακόμη χειρότερα σήμερα που κρίση αξιών και θεσμών του στερεί και το όποιο μαχητικό φρόνημα. Αυτό το… σκιώδες Πεζικό εμφανίζεται να υπάρχει μόνο στους επιτελικούς σχεδιασμούς. Αλήθεια , πόσοι Αξιωματικοί του Πεζικού πιστεύουν πως έχουν στις διαταγές τους άντρες εκπαιδευμένους και σφυρηλατημένους για υπέρτατες θυσίες; Πόσοι έφεδροι ΠΖ πιστεύουν πως εκπαιδεύτηκαν στο βαθμό που έπρεπε ώστε να γίνουν μαχητές; Προσοχή : Δεν μηδενίζουμε τα πάντα. Γνωρίζουμε , όπως όλοι οι έφεδροι, πως υπάρχουν στελέχη που μοχθούν σκληρά μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες και επιμένουν να αντιστέκονται με τιμή στη λαίλαπα των καιρών . Ευτυχώς που υπάρχουν και αυτοί. Ωστόσο ξέρουν πως όλα αυτά που πρέπει να αλλάξουν μέσα στον Ε.Σ. δεν περνούν από το χέρι τους και ξέρουν ακόμη πως στις τραγικές εθνικές δοκιμασίες που έρχονται πρέπει να αλλάξουν όλα μέσα στον Ε.Σ. ΟΛΑ Επισημαίνουμε τις πιο τρεις πιο σημαντικές αλλαγές που επείγει να γίνουν. Αλλαγή στα εκπαιδευτικά προγράμματα του πεζικού, θεσμοθέτηση του θεσμού των εθελοντών εφέδρων και πλήρη αξιοποίηση τους στις μονάδες Πεζικού. Διαρκής αγώνας μείωσης της γραφειοκρατίας στις Ε.Δ. Στα περιορισμένα όρια αυτού του άρθρου δεν είναι δυνατόν να προχωρήσουμε σε ανάλυση των προτάσεων αυτών απλώς περιοριζόμαστε σε μικρές αναφορές: Εκπαιδευτικά προγράμματα: Επικρατεί η αντίληψη πως εκπαίδευση σημαίνει δαπάνες. Δεν είναι πάντα έτσι. Ειδικά για το Πεζικό δεν είναι καθόλου έτσι. Για παράδειγμα: πόσο κοστίζει μια αμμοδώχος; Αν δεν κοστίζει τίποτα γιατί δεν χρησιμοποιείται συστηματικά στην εκπαίδευση ; Πόσο κοστίζει η εκπαίδευση στον αστικό αγώνα; Εξαρτάται. Αν θέλεις να στήσεις ένα σύγχρονο κέντρο εκπαίδευσης αστικού αγώνα θα πρέπει να πληρώσεις πολλά. Αν όμως θέλεις να εκπαιδεύσεις μια ομάδα πεζικού σε τεχνικές εκκαθάρισης κτιρίων δηλαδή να τους μάθεις πώς να κινούνται σε σκάλες, διαδρόμους και δωμάτια , ή να στήνουν Α/Τ οδοφράγματα και ενέδρες - τότε το μόνο που χρειάζεσαι είναι …σκάλες, διάδρομοι , δωμάτια και δρόμοι ! Όλα αυτά υπάρχουν ακόμη και μέσα στα στρατόπεδα. Εξάλλου ας μη ξεχνάμε πως η ουσιαστική εκπαίδευση νοηματοδοτεί τη θητεία. Δεν φταίνε οι κληρωτοί πεζικάριοι που θεωρούν τη θητεία «χαμένο χρόνο» και πλήττουν αφάνταστα καθώς «χτυπάνε» ατέλειωτες ώρες σκοπιάς και αποψίλωσης! Ο θεσμός του εθελοντή εφέδρου. Ο χώρος των Ειδικών Δυνάμεων γνωρίζει πολύ καλά τι σημαίνει εθελοντής κληρωτός (και μόνιμος ) και κατόπιν έφεδρος. Δεν είναι υπερβολή να ισχυριστεί κανείς πως ουσιαστική πηγή ισχύος των Ειδικών Δυνάμεων δεν είναι ο εξοπλισμός τους αλλά ο εθελοντισμός τους: Μόνιμα στελέχη, άρτια εκπαιδευμένα, αποδίδουν γιατί διοικούν εθελοντές .Όποιος «δεν κάνει» αποχωρεί. Τα ίδια στελέχη θα απονευρώνονταν και θα παροπλίζονταν σε μια μονάδα Πεζικού με άνδρες απρόθυμους να ακολουθήσουν ένα απαιτητικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Το Πεζικό αντίθετα φαίνεται να υποφέρει από έλλειψη εθελοντών κληρωτών και γενικότερα από το εθελοντικό πνεύμα. Απλώς δεν υπάρχουν εθελοντές πεζικάριοι ή είναι τοσο λίγοι και σε τέτοιο αριθμό που δεν είναι άξιος αναφοράς. Οι κληρωτοί πεζικάριοι συχνά φαίνονται απρόθυμοι να εκπαιδευτούν. Είναι όμως έτσι; Ποιος πρόσφερε σε αυτούς τους νέους ένα ελκυστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα και εισέπραξε αδιαφορία; Μήπως αποφεύγουμε να πούμε και εδώ τα πράγματα με το όνομά τους για να μη ταράξουμε τα νερά; Εθελοντές έφεδροι : Και όμως υπάρχουν! Όσο και να ακούγεται παράδοξο, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται ένα εφεδρικό κίνημα στην Ελλάδα : Λέσχες εφέδρων και παραρτήματα λεσχών ιδρύονται το ένα μετά το άλλο και δεν περιορίζονται σε καταθέσεις στεφάνων και πανηγυρικούς λόγους αλλά καταβάλλουν φιλότιμες προσπάθειες εκπαίδευσης των μελών τους. Σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται για «παραστρατιωτικές οργανώσεις» καθώς διακατέχονται από ένα υγιές πνεύμα «Δια βίου οπλιτών –πολιτών» και αυτοδιαλύονται σε περίοδο πολέμου , όπως άλλωστε προβλέπει ρητά το καταστατικό τους. Κάθε μέλος παρουσιάζεται, όπως και κάθε άλλος έφεδρος, στην Μονάδα του σύμφωνα με το Φ.Α.Π. Αυτό το εφεδρικό κίνημα πάσχει από «παιδικές ασθένειες» μια και βρίσκεται στα πρώτα του βήματα ωστόσο, έχει αποδείξει πως η εκπαίδευση πεζικού και οι ελκυστικοί στρατιωτικοί αγώνες μπορούν να στήνονται μόνο με την. ..ψυχή! Το παρήγορο είναι πως ο εθελοντισμός δεν περιορίζεται μόνο σε αυτούς τους ενεργούς εθελοντές. Αρκετές χιλιάδες άλλοι άνδρες είναι πρόθυμοι να συμμετέχουν σε καλά οργανωμένες ταχύρρυθμες εκπαιδεύσεις «του Σαββατοκύριακου». Οι πρόθυμοι αυτοί άνδρες μπορούν να γίνουν η «κρίσιμη μάζα» σε μια Ομάδα ή σε μια Διμοιρία Πεζικού. Ωστόσο σήμερα η εκπαίδευσή τους και η ένταξή τους είναι αδύνατο να γίνει καθώς προσκρούει γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και παγιωμένες γραφειοκρατικές αντιλήψεις μέσα στο στράτευμα: Οι έφεδροι δεν καλούνται για εκπαίδευση καθώς η πολιτεία είναι υποχρεωμένη να τους καταβάλει ημερήσια αποζημίωση. Δεκτόν. Τι γίνεται όμως αν οι εθελοντές έφεδροι είναι διατεθειμένοι να παραιτηθούν από κάθε απαίτηση οικονομικής αποζημιώσεως; Όσον αφορά βέβαια εκπαιδεύσεις τα Σ/Κ, διότι στις μέρες που ζούμε δεν μπορούν να απουσιάζουν από την εργασία τους καθημερινές, χωρίς αποζημίωση, για λόγους εθνικούς μεν, αλλά τους οποίους η κοινωνία και οι εργοδότες δεν μπορούν ακόμη να αντιληφθούν. Αυτό θα είχε συνέπειες στον ζωοποιό κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, την ελληνική οικογένεια. Κάλλιστα, όμως, εκεί που οι ΕΘ.ΕΦ. εκπαιδεύονται, ούτως ή άλλως τα Σ/Κ μόνοι τους, θα μπορούσαν να εκπαιδεύονται σε συνεργασία με το ενεργό στράτευμα και τις Μονάδες στις οποίες επιστρατεύονται. Δεν γίνεται τίποτε! Ο νόμος δεν προβλέπει τον εθελοντισμό στις Ένοπλες Δυνάμεις! Έτσι στην καθημαγμένη Ελλάδα παίζεται το θέατρο του παραλόγου: Να υπάρχει ο θεσμός του Εθελοντή Πυροσβέστη, του Εθελοντή Ακτοφύλακα, του Εθελοντή των Ολυμπιακών Αγώνων και τόσων άλλων, αλλά να μην επιτρέπεται ο εθελοντισμός στην Εφεδρεία των Ενόπλων Δυνάμεων, όταν πάσχουμε από λειψανδρία και ανεπαρκή εκπαίδευση. Είναι ευθύνη της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας να διεκδικήσει και να καθιερώσει τον θεσμό του Εθελοντή Εφέδρου, αυξάνοντας κατακόρυφα την ταχύτητα ανταποκρίσεως της χώρας σε οποιαδήποτε απειλή και την αποτελεσματική αντιμετώπισή της, την επάνδρωση των Μονάδων με εκπαιδευμένους Εφέδρους, την εισφορά τεχνογνωσίας και κυρίως την τόνωση του ηθικού και του φρονήματος που θα επιφέρει η ανάμειξη των Εθελοντών Εφέδρων με τα Μόνιμα Στελέχη, τους υπηρετούντες τη θητεία τους και τους λοιπούς εφέδρους. Πάταξη της γραφειοκρατίας στις Ε.Δ. Η γραφειοκρατία στις Ε.Δ. είναι ένα αληθινό τέρας που καταβροχθίζει χρόνο και στελέχη. Η πάταξή της απαιτεί ένα συστηματικό σχεδιασμό και στη συνέχεια μια λυσσώδη επιμονή στο σκοπό για περισσότερα από είκοσι χρόνια! Πρόκειται για την ανάγκη μιας πραγματικής επανάστασης που πρέπει να γίνει μέσα στο στράτευμα. Τι ποιο απλό από το να εντάσσεται με μία απλή αίτησή του προς τη ΓΕΣ/ΔΕΣ (και κατάλληλη αξιολόγηση σε συνεργασία με τα σωματεία εφέδρων), όποιος Έφεδρος το επιθυμεί, στον θεσμό του ΕΘ.ΕΦ. και σε μία Μονάδα με ΕΘ.ΕΦ. που γνωρίζονται μεταξύ τους κι εκπαιδεύονται μαζί; Επίλογος Μείωση της γραφειοκρατίας και αύξηση της θητείας θα απέδιδε πολύτιμους ανθρώπινους πόρους στις Ε.Δ. Η ποιότητα στην εκπαίδευση των κληρωτών και εφέδρων θα απέδιδε στις μονάδες άνδρες ικανούς να εκτελέσουν την αποστολή τους. Παράλληλα ο θεσμός του εθελοντή εφέδρου θα συνεισέφερε τα μέγιστα στην ενίσχυση του μαχητικού φρονήματος. Νέα δόγματα και τακτικές θα αναβάθμιζαν κατακόρυφα τον αντιαρματικό ρόλο του Πεζικού. Τεχνικά αμυντικά έργα στο αναπεπταμένο έδαφος της Θράκης ή μέσα στον αστικό ιστό των παραμεθόριων πόλεων θα εξασφάλιζαν επιβίωση του προσωπικού και θα λειτουργούσαν ως πολλαπλασιαστής ισχύος. Όλα αυτά δεν πρέπει να μείνουν ευχές. Η αποτροπή στα χρόνια του μνημονίου απαιτεί μια «επανάσταση ποιότητας». Ολιγωρία σήμερα σημαίνει απώλεια και συρρίκνωση αύριο. Οι βάρβαροι ξέρουν να περιμένουν…

Πολίτης Οπλίτης