Η εισβολή της Τουρκίας στις
θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Μάιο του 2019 δεν ήταν
αναπόφευκτη. Ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής κατευνασμού. Μιας
λανθασμένης εκτίμησης ότι η Τουρκία θα έβλεπε μια προοπτική συνεργασίας.
Μιας ελπίδας ότι η Τουρκία δεν θα τα κατάφερνε να αποκτήσει τα
απαραίτητα μέσα και τεχνογνωσία. Υπήρχε περίπτωση η Τουρκία να
αποδεχόταν την υπεροχή της Κύπρου στον τομέα αυτό; Θα έβλεπε ποτέ το
φυσικό αέριο ως κίνητρο για διαρκή «ειρήνη»; Τι ακριβώς πίστευε η
Κυπριακή Δημοκρατία;
Έχει
παρέλθει ένας χρόνος από την εισβολή της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες
της Κυπριακής Δημοκρατίας. Μια νέα εισβολή, χωρίς πόλεμο, χωρίς
αντίσταση. Μια πράξη επέκτασης των κατοχικών δεδομένων στη θάλασσα της
Κύπρου. Τα νέα αυτά δεδομένα, όμως, δεν προέκυψαν αιφνίδια. Δεν ήταν μια
απροειδοποίητη επίθεση. Βήμα-βήμα, η Τουρκία ετοίμαζε την επέμβασή της
στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, για χρόνια. Έδωσε προειδοποιήσεις.
Εξέφρασε απειλές. Έδειξε την προετοιμασία της. Δήλωσε τις προθέσεις της.
Παρεμπόδισε γεώτρηση στην ΑΟΖ της Κύπρου. Υλοποιεί τις αποφάσεις της.
Επιβάλλει νέα δεδομένα επικυριαρχίας και επιβολής.
Από την πρώτη στιγμή, αμέσως μετά την υπογραφή της πρώτη συμφωνίας οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο το 2003. Από εκείνη τη χρονιά άρχισε η αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες ζώνες της. Αμφισβητήθηκε ακόμη και αυτή η ύπαρξη τέτοιων δικαιωμάτων. Εφόσον η Τουρκία δεν αναγνωρίζει καν την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Άγκυρα σχεδίασε, επένδυσε, υλοποίησε. Προσαρμόστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ένα πεδίο στο οποίο δεν είχε τεχνογνωσία. Επένδυσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στην απόκτηση ερευνητικών σκαφών, γεωτρύπανων, υποστηρικτικών μέσων. Αγόρασε υπηρεσίες. Οικοδόμησε ένα πλαίσιο εθνικής εκπαίδευσης και γνώσης στο πεδίο των υδρογονανθράκων. Επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη αεροναυτικών δυνάμεων στο πεδίο της υποστήριξης επιχειρήσεων έρευνας και θαλάσσιων γεωτρήσεων. Διενήργησε σεισμογραφικές έρευνες, συγκέντρωσε και ανέλυσε δεδομένα, αγόρασε υπηρεσίες, άρχισε γεωτρήσεις. Προετοιμάζεται και για το στάδιο της εμπορικής εκμετάλλευσης. Ετοιμάζεται να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα που θα ανακαλύψει. Σχεδιάζει ακόμη και το στάδιο εξαγωγής τεχνογνωσίας και δυνατοτήτων σε άλλες περιοχές. Είναι απλώς θέμα χρόνου.
Ασύγγνωστη αδράνεια
Η Κυπριακή Δημοκρατία αδράνησε. Δεν αντιλήφθηκε τα δεδομένα. Δεν κατανόησε τις απαιτήσεις. Άρχισε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες ζώνες της, χωρίς τα μέσα ισχύος που απαιτούνταν για την υπεράσπισή του. Επένδυσε σε πεδία που δεν θα μπορούσαν ούτε να αποτρέψουν, αλλά ούτε και να σταματήσουν την υλοποίηση των τουρκικών σχεδιασμών. Βασίστηκε στην τυχαιότητα και την ελπίδα για ένα θετικό αποτέλεσμα, που δεν όρισε ποτέ επακριβώς. Στις διεθνείς σχέσεις, τέτοιες επιλογές εμπεριέχουν ανυπολόγιστο ρίσκο.
Η εισβολή της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Μάιο του 2019 δεν ήταν αναπόφευκτη. Ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής κατευνασμού. Μιας λανθασμένης εκτίμησης ότι η Τουρκία θα έβλεπε μια προοπτική συνεργασίας. Μιας ελπίδας ότι η Τουρκία δεν θα τα κατάφερνε να αποκτήσει τα απαραίτητα μέσα και τεχνογνωσία. Υπήρχε περίπτωση η Τουρκία να αποδεχόταν την υπεροχή της Κύπρου στον τομέα αυτό; Θα έβλεπε ποτέ το φυσικό αέριο ως κίνητρο για διαρκή «ειρήνη»; Τι ακριβώς πίστευε η Κυπριακή Δημοκρατία;
Χωρίς αξιόπιστη δύναμη, χωρίς την ανάλογη ισχύ, πώς θα μπορούσε η Κυπριακή Δημοκρατία να διαπραγματευτεί έστω μια ενδεχόμενη συνεργασία με την Τουρκία; Χωρίς στρατηγική ανάσχεσης και αποτροπής τι περίμενε να κάνει η Τουρκία; Η Τουρκία ακολουθούσε τον δρόμο τον οποίο της επέτρεπε η ισχύς της. Τον δρόμο της επιβολής στα όρια της ισχύος της.
Όπως και να το δει κάποιος, η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι παραδομένη, έχει παραδοθεί, άνευ όρων, στην Τουρκία. Όταν ένα κράτος δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί με την ανάλογη ισχύ, με την ανάλογη δύναμη αποτροπής και ανάσχεσης ένα εισβολέα, όταν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έκανε τον ανάλογο σχεδιασμό ή προετοιμασία, τότε το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό. Δεν μπορεί να οριστεί διαφορετικά το αποτέλεσμα παρά μόνο ως μια τραγική πράξη παράδοσης δικαιωμάτων και κυριαρχίας. Παράδοση, έστω, με μια δόση γενναιόδωρης κατανόησης, ακούσια. Όμως, με πολύ πραγματικές μακροχρόνιες, ιστορικές, συνέπειες για τις επόμενες δεκαετίες.
Ευθύνη φέρει η Λευκωσία, διότι δεν έκανε την εξής απλή σκέψη: Αν η Τουρκία εισβάλει στην ΑΟΖ, ποιες θα είναι οι συνέπειες; Πώς μπορεί να αποτραπεί αυτό; Διαχρονικά οι κυβερνήσεις αδράνησαν. Δεν ανέλαβαν δράση στα πεδία που έπρεπε. Η ιστορία όμως δεν συγχωρεί. Διότι, οι προειδοποιήσεις και οι συστάσεις υπήρχαν για επένδυση σε αεροναυτικές δυνάμεις άμυνας και αποτροπής. Η μόνη επιλογή η οποία θα μπορούσε να εγγυηθεί τη σταθερότητα. Ευθύνες φέρει και η Αθήνα, η οποία θα έπρεπε να είχε στηρίξει με αεροναυτική παρουσία τις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Που, έστω και την εσχάτη, τον Μάιο του 2019, θα μπορούσε να παρεμποδίσει την εισβολή του τουρκικού γεωτρύπανου «Πορθητής» στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εάν η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα παρουσιάζονταν αποφασισμένες και προετοιμασμένες να ανασχέσουν την Τουρκία, τότε κι άλλα κράτη, ευρωπαϊκά και γειτονικά, θα είχαν δει και κάποιες άλλες προοπτικές συνεργασίας σε στρατηγικό επίπεδο. Όπως και θα υπήρχε προοπτική τα ελληνικά και τα κυπριακά σκάφη να έπλεαν μαζί με άλλα σκάφη στην περιοχή, δημιουργώντας το πλαίσιο αξιόπιστης αποτροπής.
Παρηγοριά στο… δίκαιο
Οι διπλωματικές ενέργειες και οι όποιες άλλες νομικές ενέργειες γίνονται, καλώς γίνονται. Δεν μπορούν όμως να ανατρέψουν τα δεδομένα. Παρηγοριά στο δίκαιο των επιχειρημάτων μπορούν να δώσουν. Τίποτα περισσότερο.
Δυστυχώς, όλες οι υποθέσεις εργασίας που έγιναν, όλες οι «άμυνες» ενός διαρκούς ιδεαλισμού έχουν καταρρεύσει. Το άλλο όνομα του κατευνασμού, της αδράνειας και της κακής αντίληψης των δεδομένων, είναι η ψευδαίσθηση. Η αποκάλυψη ήταν τραγική: Οι εταιρείες έδωσαν προοπτική, αλλά δεν παρέχουν προστασία. Οι εταιρείες θα ακολουθήσουν τα συμφέροντά τους. Όπως και τα κράτη από τα οποία προέρχονται δεν θα αποστείλουν το ναυτικό τους να παρεμποδίσει την Τουρκία. Η ΕΕ είναι διχασμένη και φοβισμένη έναντι των απειλών της Τουρκίας, με «όπλο» το μεταναστευτικό. Τα γειτονικά κράτη παρέχουν ευκαιρίες συνεργασίας και στήριξής, αλλά δεν θα συνασπιστούν σε μια συμμαχία ανάσχεσης του τουρκικού επεκτατισμού.
Είναι ακόμη πιο τραγικό να γίνουν παραλληλισμοί. Αλλά πρέπει να γίνουν. Το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σ’ έναν προδομένο πόλεμο, υπήρξε αντίσταση. Οι άμυνες έπεσαν, αλλά όχι αμαχητί. Η ήττα επήλθε και ήταν οδυνηρή. Αλλά, υπήρξαν και τα πρότυπα αντίστασης και θυσίας, τα οποία διέσωσαν την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού, ολόκληρου του έθνους. Δόθηκε το υπόβαθρο αντίστασης στην τουρκική επιθετικότητα, αλλά δεν υπήρξε διδαχή. Η Τουρκία συνάντησε ξανά μιαν ανοχύρωτη πολιτεία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δημιούργησε ξανά, με την ίδια παθητικότητα, τη «μοίρα» της. Και έχει μόνον ένα κακό επιχείρημα. Την άνευ όρων παράδοση των θαλάσσιων ζωνών της στην επικυριαρχία της Τουρκίας, προκειμένου να «αποφύγει» τη σύγκρουση. Όμως, η προοπτική σύγκρουσης επέρχεται μόνον όταν δοθεί έδαφος. Σ΄ αυτήν την περίπτωση δόθηκε θάλασσα. Σκληρή διαπίστωση. Αλλά έτσι πρέπει να είναι, για να υπάρξει και συναίσθηση της νέας ήττας και της κατεύθυνσης προετοιμασίας που απαιτείται απ’ εδώ και πέρα.
*Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ https://simerini.sigmalive.com/article/2020/5/17/mia-nea-aneu-oron-paradose-sten-tourkia/
Από την πρώτη στιγμή, αμέσως μετά την υπογραφή της πρώτη συμφωνίας οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο το 2003. Από εκείνη τη χρονιά άρχισε η αμφισβήτηση των δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας στις θαλάσσιες ζώνες της. Αμφισβητήθηκε ακόμη και αυτή η ύπαρξη τέτοιων δικαιωμάτων. Εφόσον η Τουρκία δεν αναγνωρίζει καν την ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η Άγκυρα σχεδίασε, επένδυσε, υλοποίησε. Προσαρμόστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα σε ένα πεδίο στο οποίο δεν είχε τεχνογνωσία. Επένδυσε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στην απόκτηση ερευνητικών σκαφών, γεωτρύπανων, υποστηρικτικών μέσων. Αγόρασε υπηρεσίες. Οικοδόμησε ένα πλαίσιο εθνικής εκπαίδευσης και γνώσης στο πεδίο των υδρογονανθράκων. Επικεντρώθηκε στην ανάπτυξη αεροναυτικών δυνάμεων στο πεδίο της υποστήριξης επιχειρήσεων έρευνας και θαλάσσιων γεωτρήσεων. Διενήργησε σεισμογραφικές έρευνες, συγκέντρωσε και ανέλυσε δεδομένα, αγόρασε υπηρεσίες, άρχισε γεωτρήσεις. Προετοιμάζεται και για το στάδιο της εμπορικής εκμετάλλευσης. Ετοιμάζεται να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματα που θα ανακαλύψει. Σχεδιάζει ακόμη και το στάδιο εξαγωγής τεχνογνωσίας και δυνατοτήτων σε άλλες περιοχές. Είναι απλώς θέμα χρόνου.
Ασύγγνωστη αδράνεια
Η Κυπριακή Δημοκρατία αδράνησε. Δεν αντιλήφθηκε τα δεδομένα. Δεν κατανόησε τις απαιτήσεις. Άρχισε ένα πρόγραμμα δραστηριοτήτων στις θαλάσσιες ζώνες της, χωρίς τα μέσα ισχύος που απαιτούνταν για την υπεράσπισή του. Επένδυσε σε πεδία που δεν θα μπορούσαν ούτε να αποτρέψουν, αλλά ούτε και να σταματήσουν την υλοποίηση των τουρκικών σχεδιασμών. Βασίστηκε στην τυχαιότητα και την ελπίδα για ένα θετικό αποτέλεσμα, που δεν όρισε ποτέ επακριβώς. Στις διεθνείς σχέσεις, τέτοιες επιλογές εμπεριέχουν ανυπολόγιστο ρίσκο.
Η εισβολή της Τουρκίας στις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας τον Μάιο του 2019 δεν ήταν αναπόφευκτη. Ήταν το αποτέλεσμα μιας πολιτικής κατευνασμού. Μιας λανθασμένης εκτίμησης ότι η Τουρκία θα έβλεπε μια προοπτική συνεργασίας. Μιας ελπίδας ότι η Τουρκία δεν θα τα κατάφερνε να αποκτήσει τα απαραίτητα μέσα και τεχνογνωσία. Υπήρχε περίπτωση η Τουρκία να αποδεχόταν την υπεροχή της Κύπρου στον τομέα αυτό; Θα έβλεπε ποτέ το φυσικό αέριο ως κίνητρο για διαρκή «ειρήνη»; Τι ακριβώς πίστευε η Κυπριακή Δημοκρατία;
Χωρίς αξιόπιστη δύναμη, χωρίς την ανάλογη ισχύ, πώς θα μπορούσε η Κυπριακή Δημοκρατία να διαπραγματευτεί έστω μια ενδεχόμενη συνεργασία με την Τουρκία; Χωρίς στρατηγική ανάσχεσης και αποτροπής τι περίμενε να κάνει η Τουρκία; Η Τουρκία ακολουθούσε τον δρόμο τον οποίο της επέτρεπε η ισχύς της. Τον δρόμο της επιβολής στα όρια της ισχύος της.
Όπως και να το δει κάποιος, η ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι παραδομένη, έχει παραδοθεί, άνευ όρων, στην Τουρκία. Όταν ένα κράτος δεν είναι σε θέση να υπερασπιστεί με την ανάλογη ισχύ, με την ανάλογη δύναμη αποτροπής και ανάσχεσης ένα εισβολέα, όταν η Κυπριακή Δημοκρατία δεν έκανε τον ανάλογο σχεδιασμό ή προετοιμασία, τότε το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικό. Δεν μπορεί να οριστεί διαφορετικά το αποτέλεσμα παρά μόνο ως μια τραγική πράξη παράδοσης δικαιωμάτων και κυριαρχίας. Παράδοση, έστω, με μια δόση γενναιόδωρης κατανόησης, ακούσια. Όμως, με πολύ πραγματικές μακροχρόνιες, ιστορικές, συνέπειες για τις επόμενες δεκαετίες.
Ευθύνη φέρει η Λευκωσία, διότι δεν έκανε την εξής απλή σκέψη: Αν η Τουρκία εισβάλει στην ΑΟΖ, ποιες θα είναι οι συνέπειες; Πώς μπορεί να αποτραπεί αυτό; Διαχρονικά οι κυβερνήσεις αδράνησαν. Δεν ανέλαβαν δράση στα πεδία που έπρεπε. Η ιστορία όμως δεν συγχωρεί. Διότι, οι προειδοποιήσεις και οι συστάσεις υπήρχαν για επένδυση σε αεροναυτικές δυνάμεις άμυνας και αποτροπής. Η μόνη επιλογή η οποία θα μπορούσε να εγγυηθεί τη σταθερότητα. Ευθύνες φέρει και η Αθήνα, η οποία θα έπρεπε να είχε στηρίξει με αεροναυτική παρουσία τις θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας. Που, έστω και την εσχάτη, τον Μάιο του 2019, θα μπορούσε να παρεμποδίσει την εισβολή του τουρκικού γεωτρύπανου «Πορθητής» στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Εάν η Κυπριακή Δημοκρατία και η Ελλάδα παρουσιάζονταν αποφασισμένες και προετοιμασμένες να ανασχέσουν την Τουρκία, τότε κι άλλα κράτη, ευρωπαϊκά και γειτονικά, θα είχαν δει και κάποιες άλλες προοπτικές συνεργασίας σε στρατηγικό επίπεδο. Όπως και θα υπήρχε προοπτική τα ελληνικά και τα κυπριακά σκάφη να έπλεαν μαζί με άλλα σκάφη στην περιοχή, δημιουργώντας το πλαίσιο αξιόπιστης αποτροπής.
Παρηγοριά στο… δίκαιο
Οι διπλωματικές ενέργειες και οι όποιες άλλες νομικές ενέργειες γίνονται, καλώς γίνονται. Δεν μπορούν όμως να ανατρέψουν τα δεδομένα. Παρηγοριά στο δίκαιο των επιχειρημάτων μπορούν να δώσουν. Τίποτα περισσότερο.
Δυστυχώς, όλες οι υποθέσεις εργασίας που έγιναν, όλες οι «άμυνες» ενός διαρκούς ιδεαλισμού έχουν καταρρεύσει. Το άλλο όνομα του κατευνασμού, της αδράνειας και της κακής αντίληψης των δεδομένων, είναι η ψευδαίσθηση. Η αποκάλυψη ήταν τραγική: Οι εταιρείες έδωσαν προοπτική, αλλά δεν παρέχουν προστασία. Οι εταιρείες θα ακολουθήσουν τα συμφέροντά τους. Όπως και τα κράτη από τα οποία προέρχονται δεν θα αποστείλουν το ναυτικό τους να παρεμποδίσει την Τουρκία. Η ΕΕ είναι διχασμένη και φοβισμένη έναντι των απειλών της Τουρκίας, με «όπλο» το μεταναστευτικό. Τα γειτονικά κράτη παρέχουν ευκαιρίες συνεργασίας και στήριξής, αλλά δεν θα συνασπιστούν σε μια συμμαχία ανάσχεσης του τουρκικού επεκτατισμού.
Είναι ακόμη πιο τραγικό να γίνουν παραλληλισμοί. Αλλά πρέπει να γίνουν. Το 1974, όταν η Τουρκία εισέβαλε στο έδαφος της Κυπριακής Δημοκρατίας, σ’ έναν προδομένο πόλεμο, υπήρξε αντίσταση. Οι άμυνες έπεσαν, αλλά όχι αμαχητί. Η ήττα επήλθε και ήταν οδυνηρή. Αλλά, υπήρξαν και τα πρότυπα αντίστασης και θυσίας, τα οποία διέσωσαν την αξιοπρέπεια ενός ολόκληρου λαού, ολόκληρου του έθνους. Δόθηκε το υπόβαθρο αντίστασης στην τουρκική επιθετικότητα, αλλά δεν υπήρξε διδαχή. Η Τουρκία συνάντησε ξανά μιαν ανοχύρωτη πολιτεία.
Η Κυπριακή Δημοκρατία δημιούργησε ξανά, με την ίδια παθητικότητα, τη «μοίρα» της. Και έχει μόνον ένα κακό επιχείρημα. Την άνευ όρων παράδοση των θαλάσσιων ζωνών της στην επικυριαρχία της Τουρκίας, προκειμένου να «αποφύγει» τη σύγκρουση. Όμως, η προοπτική σύγκρουσης επέρχεται μόνον όταν δοθεί έδαφος. Σ΄ αυτήν την περίπτωση δόθηκε θάλασσα. Σκληρή διαπίστωση. Αλλά έτσι πρέπει να είναι, για να υπάρξει και συναίσθηση της νέας ήττας και της κατεύθυνσης προετοιμασίας που απαιτείται απ’ εδώ και πέρα.
*Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής και Διακυβέρνησης, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ https://simerini.sigmalive.com/article/2020/5/17/mia-nea-aneu-oron-paradose-sten-tourkia/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου