Πήγαν οι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ παρανόμως;

Του Γιάννη Κολοβού* (ΕΠΙΚΑΙΡΑ, 06/02-12/02/2014)

 Εκδόθηκε πρόσφατα από το Παράρτημα Ελλάδας του Ιδρύματος Rosa Luxemburg (IRL - το οποίο πρόσκειται στο Γερμανικό κόμμα Die Linke, με το οποίο συνεργάζεται ο ΣΥΡΙΖΑ) ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Η μετανάστευση στην Ελλάδα: έντεκα μύθοι και περισσότερες αλήθειες». Σκοπός του είναι «να αποδομήσει με τεκμηριωμένα στοιχεία τους ποικίλους κοινωνικούς μύθους που αφορούν τη μετανάστευση» και «να προτείνει μια ρεαλιστική αλλά και δίκαιη μεταναστευτική πολιτική, δηλαδή μια πραγματικά αριστερή πολιτική». Δυστυχώς, η προσπάθεια αυτή αποτυγχάνει καθώς οι «κοινωνικοί μύθοι» δεν αναλύονται στην ολότητά τους αλλά παρουσιάζονται επιλεκτικά κάποιες πτυχές τους προκειμένου να είναι εύκολο να… «αποδομηθούν». Έτσι το βιβλίο αυτό καταλήγει να είναι μία επανάληψη μύθων της Αριστεράς για το μεταναστευτικό, οι οποίοι μικρή σχέση έχουν τόσο με την σύγχρονη όσο και με την ιστορική πραγματικότητα.

…….

Η δυσκολία του IRL να παραθέσει αντικειμενικά τις σύγχρονες παραμέτρους του μεταναστευτικού προβλήματος της Ελλάδος δεν θα πρέπει να προκαλεί κατάπληξη καθώς το IRL αντιμετωπίζει αντίστοιχη δυσκολία στο να δει με αντικειμενικότητα γεγονότα τα οποία έλαβαν χώρα προ ογδόντα, εκατό και εκατόν είκοσι ετών! Για αυτό φτάνει στο σημείο να ισχυρίζεται ότι «προβάλλεται συστηματικά το επιχείρημα οι Έλληνες μετανάστες δεν "εισέβαλαν" απρόσκλητοι στις ξένες κοινωνίες, αλλά μετανάστευσαν οργανωμένα και νόμιμα, κατόπιν πρόσκλησης των χωρών υποδοχής, που είχαν ανάγκη εργατικών χεριών... Τα παραπάνω θα μπορούσαν πράγματι να αφορούν τους πατεράδες μας που μετανάστευσαν στη Γερμανία. Δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο για τους παππούδες μας που μετανάστευσαν στην Αμερική στις αρχές του 20ού αιώνα... Ακόμα και ο όρος "λαθρομετανάστης" χρησιμοποιήθηκε τότε, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, για να περιγράφει τη μαζική και απρογραμμάτιστη φυγή του ενός τετάρτου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της χώρας (περίπου 400.000 άνθρωποι), κυρίως προς τις ΗΠΑ. Τα φαινόμενα λαθραίας επιβίβασης στα υπερωκεάνια και οι απόπειρες λαθραίας εισόδου στο έδαφος των ΗΠΑ δεν ήταν διόλου σπάνια» (σελ. 48-49).

Καταρχάς στο προαναφερθέν εδάφιο υπάρχει μία εσωτερική αντίφαση. Από τη μια ισχυρίζεται το IRL ότι 400.000 Έλληνες κατάφεραν και εισήλθαν παρανόμως στις ΗΠΑ, αλλά από την άλλη μιλά για «απόπειρες λαθραίας εισόδου στο έδαφος των ΗΠΑ» που δεν ήταν «διόλου σπάνιες». Το γεγονός ότι το IRL κάνει λόγο για «απόπειρες» δείχνει ότι δεν ήταν επιτυχημένες. Επιπλέον, το γεγονός ότι τέτοιες «απόπειρες» δεν ήταν «σπάνιες» δεν δικαιολογεί το συνολικό χαρακτηρισμό της μετανάστευσης Ελλήνων προς τις ΗΠΑ ως «λαθρομετανάστευση», γιατί τότε θα χαρακτηριζόταν το όλον με βάση ένα μικρό μέρος του. Ας σημειωθεί επίσης ότι για το χαρακτηρισμό αυτό το IRL βασίζεται σε ένα άρθρο της εφημερίδας «Εμπρός» της 26/4/1929, σε ένα ρεπορτάζ του «Ιού» της Ελευθεροτυπίας και σε μία τηλεοπτική εκπομπή του Στ. Κούλογλου που χρονολογούνται στα τέλη της δεκαετίας του '90.

Επιπλέον, σε κανένα από τα τρία αυτά «στοιχεία» δεν γίνεται λόγος περί 400.00 παρανόμων μεταναστών από την Ελλάδα στις ΗΠΑ. Μάλιστα, στο ρεπορτάζ του «Ιού», το οποίο επικαλείται το IRL, υπήρχε η παραδοχή ότι δεν θα έπρεπε να συγκρίνονται οι Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ με τους Αλβανούς παράνομους μετανάστες προς την Ελλάδα, αλλά οι Μεξικανοί. Κι αυτό γιατί, όπως παραδέχεται ο «Ιός», «(οι Μεξικανοί) -αν θέλαμε να είμαστε απολύτως ακριβείς- θυμίζουν πολύ περισσότερο τους Αλβανούς μετανάστες στη χώρα μας ο αριθμός τους είναι πολύ μεγαλύτερος από τις άλλες ομάδες, προέρχονται από γειτονική χώρα και σε υψηλό ποσοστό έχουν εισέλθει παράνομα στις ΗΠΑ» (Ελευθεροτυπία 28/11/1999). Παράδοξο είναι και το γεγονός ότι το IRL κρίνει μόνο με στοιχεία τα οποία αφορούν στα έτη 1929-1930, δηλαδή τα έτη του αμερικανικού Κραχ, ένα φαινόμενο (τη μετανάστευση Ελλήνων προς τις ΗΠΑ) το οποίο αρχίζει να παίρνει μαζικές διαστάσεις από το 1890, δηλαδή λάμβανε χώρα ήδη επί σαράντα έτη. Ακόμα και το προαναφερθέν άρθρο του ‘Εμπρός’ αν διαβαστεί ολόκληρο καταδεικνύει ότι λόγω του Κραχ, διάφοροι επιτήδειοι προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν την επιθυμία των Ελλήνων να μεταναστεύσουν προς τις ΗΠΑ πουλώντας τους πλαστά διαβατήρια. Τόσο οι ελληνικές Αρχές όσο και ο Αρχές των ΗΠΑ προέβαιναν σε αυστηρού ελέγχους και οι παραβάτες απελαύνονταν Πάντως, σε όλη αυτή την παραφιλολογία ο γράφων έχει -εδώ και δεκαπέντε έτη- με στοιχεία απαντήσει μέσα από το επίσημο όργανο του Συμβουλίου Αποδήμου Ελληνισμού Βορείου και Νοτίου Αμερικής.

Η εμπάθεια του IRL καταδεικνύεται περίτρανα και από μια απλή ανάγνωση της αρθρογραφίας της εφημερίδας ‘Εμπρός’ που αφορά στη μετανάστευση Ελλήνων προς την Αμερική. Εκεί περιγράφεται ανάγλυφε ότι υπήρχε μεταναστευτικός νόμος εκ μέρους των ΗΠΑ, ότι υπήρχαν έλεγχοι τόσο στα λιμάνια αναχώρησης των υπερωκεανίων όσο και στα λιμάνια προορισμού, ότι οι μετανάστες έπρεπε να πληρούν συγκεκριμένα κάθε φορά κριτήρια και ότι αν δεν τα πληρούσαν απελαύνονταν πίσω στην Ελλάδα. Λόγω του ότι υπήρχε πλαίσιο ελέγχου και του ότι την Ελλάδα και τις ΗΠΑ τις χώριζε ένας ολόκληρος ωκεανός, η παράνομη μετανάστευση προς τις ΗΠΑ ήταν ελάχιστη, καθώς θα μπορούσε να γίνει μόνο από λαθρεπιβάτες στα υπερωκεάνια. Επομένως, η ταύτιση αυτής της ελεγχόμενης διαδικασίας με τη μαζική εισροή εκατοντάδων χιλιάδων παρανόμων μεταναστών στην Ελλάδα από το 1990 και μετά θα πρέπει να βάλει σε σκέψεις τον κάθε καλόπιστο αναγνώστη.

Πιο συγκεκριμένα, στις σελίδες της εφημερίδας Εμπρός (21/2/1901) διαβάζουμε: «Περί τους 100 νέοι μετανάσται ανεχώρησαν χθες εκ Πειραιώς εις Αμερικήν μέσω Μασσαλίας. Προ της αναχωρήσεως αυτών η αστυνομική αρχή Πειραιώς εξήτασε ποία επρομηθεύθησαν διαβατήρια, εις δε τους μη έχοντας τοιαύτα δεν επέτρεψε την αναχώρησιν, διότι εν Αμερική δεν είνε δεκτοί άνευ διαβατηρίων». Η ελεγχόμενη αυτή διαδικασία ήταν συνεχής, καθώς στις 20/5/1916 διαβάζουμε:«Διά του ατμοπλοίου «Υπεροχή» ανεχώρησαν χθες εκ Πειραιώς υπερδιακόσιοι ομογενείς μετανάσται, κατευθυνόμενοι εις την Ν. Υόρκην μέσω Νεαπόλεως... Υπό των ενωμοταρχών της καταδιώξεως Πειραιώς συνελήφθησαν χθες 10 μετανάσται οι οποίοι ήσαν έτοιμοι ν' αναχωρήσουν, μολονότι υπαγόμενοι εις την στρατιωτική υποχρέωσιν».

Στις 7/5/1903 διαβάζουμε: «Τινές είδον μετά χαράς τα αυστηρά μέτρα τα οποία έλαβεν εναντίον της μεταναστεύσεως η Αμερικανική Κυβέρνησις και των οποίων συνέπεια υπήρξεν η αποπομπή των 600 Ελλήνων μεταναστών, οίτινες επέστρεψαν κατ’  αυτάς εις την Ελλάδα... Αι αμερικανικαί αυστηρότητες εναντίον της μεταναστεύσεως δεν έχουν σκοπόν να εμποδίσουν αλλά να περιορίσουν την μετανάστευαν και ιδίως να ξεκαθαρίσουν τους μετανάστας… Οι μετανάσται οι μη έχοντες πιστοποιητικά καλής διαγωγής και τα μέσα συντηρήσεως μέχρις ευρέσεως εργασίας και οι μετανάσται οι πάσχοντες από χρόνια και μεταδοτικά νοσήματα, οι ηλίθιοι και οι ανάπηροι αποπέμπονται... Επιτρέπεται δε μόνον εις τους ηθικώς και σωματικώς αρτίους να εγκαθίστανται εις το αμερικανικόν έδαφος, αλλά και εις τούτους μόνον όταν παρέχουν εχέγγυα ότι θα καταστώσι χρηστοί πολίται».

Ενδεικτική του ελέγχου της εισροής που υπήρχε είναι και η έκθεση του Έλληνα γενικού πρόξενου στη Νέα Υόρκη η οποία αναφέρει ότι (Εμπρός, 10/6/1913) τους τρεις πρώτους μήνες του 1903 μετανάστευσαν 174 Έλληνες τον Ιανουάριο, 370 το Φεβρουάριο και 1.226 το Μάρτιο, ενώ κατά το 9μηνο από την 1/7/1902 μέχρι τις 31/3/1903 οι αφιχθένιες Έλληνες μετανάστες ήταν 6.380 άνδρες και 253 γυναίκες. Το 1907 νέα έκθεση του ίδιου πρόξενου ανέφερε ότι οι αμερικανικές Βουλές ψήφισαν νόμο «ο οποίος αυξάνει από 2 εις 4 δολλάρια τον κατ’ άτομον φόρον των αποβιβαζομένων εις την Αμερικήν μεταναστών, προσθέτει δε διατάξεις τινάς ως αιτίας αποκλεισμού». Μάλιστα, ο πρόξενος ανέφερε ότι κατά το 1905 η μετανάστευση των Ελλήνων ανήλθε συνολικά σε 28.126 άτομα, ενώ απελάθηκαν 857. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, εκ τούτων ημίσεις απηλάθησαν διότι απεδείχθη κατόπιν εξετάσεως ότι είχον προσυμφωνήσει εργασίαν εις τας Ηνωμ. Πολιτείας προ της αφίξεώς των, 365 απηλάθησαν ως πένητες, μη φέροντες επ' αυτών το απαιτούμενον χρηματικόν ποσόν, 81 ως πάσχοντες εκ μεταδοτικών νοσημάτων και 4 ως φρενοβλαβείς» Εμπρός, 11/3/1907).

Σε άλλο άρθρο (Εμπρός, 7/6/1911) γίνεται αναφορά σε νομοσχέδιο του ελληνικού υπουργείου Εσωτερικών με σκοπό τον περιορισμό της μετανάστευσης προς την Αμερική με τον καθορισμό καταβολής χρηματικής εγγύησης για όσους ήθελαν να μεταναστεύσουν, ενώ συστήνεται ειδική υπηρεσία στα διάφορα προξενεία προκειμένου να υπάρχει εποπτεία των μεταναστών.

Δύο χρόνια αργότερα διαβάζουμε Εμπρός, 31/1/1913) ότι «το αμερικανικό Κογκρέσον εψήφισε νόμον δι’ ου επιβάλονται πολλοί νέοι περιορισμοί εις την μετανάστευσιν... Επιβάλλεται η παρουσία επί των ατμοπλοίων των μεταφερόντων -μετανάστας επιθεωρητών, επιθεωρητριών και ιατρού εντεταλμένων όπως αναφέρουν εις το Κυβερνητικόν Γραφείον της μεταναστεύσεως τα καθέκαστα του ταξειδίου των...». Αξιοσημείωτο είναι ότι με το νόμο αυτό «...απαγορεύεται η μετανάστευσις εις Αμερικήν αγραμμάτων...» οι οποίοι δεν είχαν αποκλειστεί κατά την αντίστοιχη συζήτηση του 1907 (Εμπρός, 11/3/1907).

Στις 5/3/1929 η εφημερίδα Εμπρός αναφέρει ότι «ο τέως Πρόεδρος της Αμερικής κ. Κούλιτς... υπέγραψε διοικητικήν πράξιν δυνάμει της οποίας τίθεται εις εφαρμογήν ο νόμος ο επιτρέπων εις τας μεταναστευτικάς αρχάς ν' απελαύνουν αμέσως εκ του αμερικανικού εδάφους πάντα μετανάστην καταδικαζόμενον δι' οιανδήποτε πράξιν υπό των αμερικανικών δικαστηρίων». Στην ίδια εφημερίδα στις 13/10/1930 διαβάζουμε ότι «χάρις εις τα περιοριστικά μέτρα, που έχει θέσει η Αμερική, η μετανάστευσις εις την χώραν αυτήν έχει ελαττωθεί σημαντικώς. Κατά τον παρελθόντα Ιούλιον εισήλθον εις τας Ηνωμένας Πολιτείας 29.789 αλλοδαποί... [εκ των οποίων] μόνον 13.323 ήσαν μετανάσται διά μόνιμον εγκατάστασιν... Τα 3/5 των μεταναστών προήρχοντο εξ Ευρώπης και την πρώτην θέσιν κατείχεν η Ιταλία, έπειτα η Γερμανία και κατόπιν ήρχοντο η Αγγλία, η Ιρλανδία και η Σκωτία».

Έχουν οι προαναφερθείσες περιγραφές την παραμικρή ομοιότητα με το φαινόμενο της μαζικής εισροής παρανόμων μεταναστών στη χώρα μας από το 1990 και μετά;

Εν κατακλείδι

Το βιβλίο του IRL αποτελεί μια επιτομή των επιχειρημάτων που έχουν ακουστεί κατά καιρούς από τους υπέρμαχους μιας μεταναστευτικής πολιτικής ανοιχτών συνόρων και συνεχών διαδικασιών εκ των υστέρων νομιμοποιήσεων παρανόμων μεταναστών. Δυστυχώς η πραγματικότητα, όσο κι αν προσπαθούν με προκρούστειες μεθόδους να την προσαρμόσουν στην πολιτική τους οπτική, είναι αμείλικτη. Η επίφαση μεταναστευτικής πολιτικής που ακολούθησε η Ελλάδα κατά τα τελευταία είκοσι πέντε έτη, η οποία χαρακτηριζόταν από αδυναμία ελέγχου των εξωτερικών συνόρων της χώρας, από ανεπάρκεια των προσπαθειών επαναπατρισμού των παρανόμων μεταναστών και από τέσσερις εκ των υστέρων νομιμοποιήσεις, έχει διευρύνει το μέγεθος του προβλήματος. Η εθελοτυφλία στα συμπτώματά του, μεταξύ των οποίων είναι η αυξημένη συμμετοχή των αλλοδαπών στη βαριά εγκληματικότητα και οι σοβαρές επιπτώσεις στους μισθούς και στις ευκαιρίες απασχόλησης των Ελλήνων στους κλάδους της ανειδίκευτης ή χαμηλής ειδίκευσης εργασίας, δεν πρόκειται να αλλάξει τις πραγματικές παραμέτρους του προβλήματος. Ούτε θα τις αλλάξει η «προσαρμογή» της πρόσφατης ιστορίας της χώρας μας προκειμένου να «ταιριάξει» με την πολιτική ατζέντα του καθενός.

Μετά τα προαναφερθέντα δεν θα πρέπει να προκαλεί εντύπωση το γιατί το IRL αλλά και όλοι εκείνοι που επικαλούνται μια αντίστοιχη επιχειρηματολογία για το μεταναστευτικό αποφεύγουν να μπουν σε πιο πολύπλοκες παραμέτρους του θέματος όπως το γεγονός ότι αυξανόμενος αριθμός επιστημονικών μελετών δείχνει ότι η αυξημένη εθνοτική και πολιτισμική διαφορετικότητα οδηγεί στον κοινωνικό θρυμματισμό και στη δημιουργία παράλληλων κοινωνιών.

Η εσκεμμένη αγνόηση κάποιων πτυχών του φαινομένου και η εθελοτυφλία για τις πραγματικές διαστάσεις κάποιων άλλων σίγουρα δεν βοηθούν στη διαμόρφωση των προτάσεων εκείνων που θα οδηγούσαν στην καλύτερη διαχείριση και στην επίλυση του προβλήματος.

* Ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος. Για το θέμα της μετανάστευσης έχει συγγράψει τα βιβλία Το Κουτί της Πανδώρας: Παράνομη μετανάστευση και νομιμοποίηση στην Ελλάδα (Αθήνα, Πελασγός 2003) και Μεταναστευτική πολιτική και ενσωμάτωση μεταναστών: Η περίπτωση της Ελλάδας (Αθήνα, Πελασγός 2011). Από το 2009 συνεργάζεται με το Research Institute for European and American Studies (RIEAS) ως Research Associate σε θέματα μεταναστευτικής πολιτικής. Όλο το άρθρο που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ μπορείτε να το δείτε εδώ               
   ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ    ΕΔΩ