Τὸ πιὸ ἱερὸ πρόσωπο τῆς Ὀρθοδοξίας τιμᾶται σήμερα καὶ αὔριο στὰ ἱστορικὰ προσκυνήματα ἀνὰ τὴν ἐπικράτεια

Μεγαλόχαρη, Ὁδηγήτρια, Φανερωμένη, Γιάτρισσα, Χοζοβιώτισσα, Κανάλα, Θαλασσινή. Ἑκατοντάδες τὰ προσωνύμιά της, χιλιάδες οἱ ἐκκλησίες καὶ τὰ μοναστήρια ποὺ τῆς ἔχουν ἀφιερώσει οἱ πιστοὶ σὲ κάθε γωνιὰ τῆς χώρας μας, σὲ ὅλο τὸν πλανήτη, ὅπου χτυπάει ἡ «καρδιὰ» τοῦ χριστιανισμοῦ. Ἀπὸ τὸ Περιβόλι της στὴ χερσόνησο τοῦ Ἀθω ἕως τὸ πιὸ ἀπομονωμένο χωριό, τὴν τελευταία κουκκίδα στὸν χάρτη τῆς Ἑλλάδας, ἡ Παναγία λατρεύεται ἀπὸ τὸν λαό μας ὡς τὸ πιὸ ἱερὸ πρόσωπο τῆς Ὀρθοδοξίας. Θεωρεῖται σύμβολο ζωῆς, ἀγάπης καὶ ἁγνότητας, ἐνῶ κάθε Δεκαπενταύγουστο «ὁδηγεῖ» στοὺς μεγαλοπρεπεῖς ναοὺς καὶ τὰ ταπεινὰ ξωκλήσια τῆς ἑκατομμύρια πιστούς, ποὺ σπεύδουν νὰ προσευχηθοῦν καὶ νὰ....

προσκυνήσουν τὶς θαυματουργὲς εἰκόνες της.

* Τὸ σημαντικότερο προσκύνημα τῆς Παναγίας στὴν Ἑλλάδα εἶναι ὁ ναὸς τῆς Εὐαγγελιστρίας τῆς Τήνου. Χτισμένη στὸ σημεῖο ποὺ βρέθηκε τὸ 1823 ἡ εἰκόνα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ἔπειτα ἀπὸ ὅραμα τῆς μοναχῆς Πελαγίας, ἡ ἐκκλησία ὑπῆρξε ἕνα ἀπὸ τὰ πρῶτα μεγάλα ἀρχιτεκτονικὰ ἔργα τοῦ νεοσύστατου ἑλληνικοῦ κράτους. Γιὰ τὴν κατασκευὴ τῆς χρειάστηκαν τεράστιες ποσότητες μαρμάρου, ποὺ μεταφέρθηκαν στὸ νησὶ ἀπὸ τὴ γειτονικὴ Δῆλο, μεγάλος ἀριθμὸς ἐργατῶν καὶ πολλὲς δωρεὲς ἀπὸ κατοίκους τῆς Τήνου καὶ χριστιανοὺς ἀπὸ τὴν ὑπόλοιπη Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικό. Στὰ μέσα του 1832 ἦταν ἕτοιμη ἡ ἀνατολικὴ πτέρυγα τοῦ ναοῦ, ἐνῶ οἱ ἐργασίες ἀνέγερσης ὁλοκληρώθηκαν τὸ 1880.

* Ἡ Παναγία Ἑκατονταπυλιανὴ στὴν Παροικιὰ τῆς Πάρου, μὲ ἱστορία 1.700 ἐτῶν, θεωρεῖται σήμερα ἕνα ἀπὸ τὰ σπουδαιότερα παλαιοχριστιανικὰ μνημεῖα τῆς χώρας. Χτίστηκε τὸν 4ο αἰώνα ἀπὸ τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο, ἔπειτα ἀπὸ τάμα τῆς μητέρας του, ἁγίας Ἑλένης, ἀνακαινίστηκε στὰ χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ καὶ ἀπέκτησε τὶς ὀνομασίες Καταπολιανὴ καὶ Ἑκατονταπυλιανή. Σταδιακὰ ἐπικράτησε ἡ δεύτερη ὀνομασία, ἀπὸ τὶς 99 φανερὲς καὶ τὴν κρυφὴ πύλη τοῦ ναοῦ, πού, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, θὰ ἀνοίξει ὅταν οἱ Ἕλληνες πάρουν πίσω τὴν Κωνσταντινούπολη.

* Σὲ μιὰ ἔκταση 500 στρεμμάτων στὸ Βέρμιο, ποὺ δώρισε γιὰ τὴν ἀνέγερση προσκυνήματος ἡ κοινότητα Καστανιᾶς, βρίσκεται τὸ νέο «σπίτι» τῆς Παναγίας Σουμελά, ποὺ «φιλοξενεῖ» σήμερα τὴν ἱερὴ εἰκόνα καὶ τὰ κειμήλια τῆς ἱστορικῆς μονῆς τῆς Σουμελιώτισσας στὴν Τραπεζούντα. Ἡ θεμελίωση ἔγινε τὸ 1951, ἐνῶ τὴν ἑπόμενη χρονιά, ἔπειτα ἀπὸ μιὰ εἰκοσαετία παραμονῆς στὸ Βυζαντινὸ Μουσεῖο, ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας «ἐνθρονίστηκε» μὲ ὅλες τὶς τιμὲς στὸν καινούργιο ναό. Ἡ μονὴ τῆς Παναγίας Σουμελᾶ στὸ Βέρμιο ἦρθε νὰ «στεγάσει» ξανὰ τὸν πόνο, τὶς ἐλπίδες καὶ τὰ ὄνειρα τῶν Ποντίων καὶ ὑποδέχεται κάθε καλοκαίρι χιλιάδες πιστούς, ποὺ συμμετέχουν μὲ εὐλάβεια στὶς ἀκολουθίες τοῦ Δεκαπενταύγουστου. «Στὰ φιλόξενα ὑψώματα τοῦ Βερμίου ἀναπολοῦμε τὶς πατρίδες μας, τιμοῦμε τὴν πίστη μας, γαλουχίζουμε τὰ νέα παιδιὰ μὲ τὶς ἀξίες καὶ τὰ ἤθη τῶν προγόνων μας» λέει ὁ πρόεδρος τοῦ Ποντιακοῦ Σωματείου «Παναγία Σουμελά» Γιῶργος Τανιμανίδης. Φέτος τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν θὰ προεξάρχει ὁ σεβασμιότατος μητροπολίτης Βέροιας - Ναούσης καὶ Καμπανίας Παντελεήμων, ἐνῶ ἀνήμερά της μεγάλης γιορτῆς, στὶς 7 τὸ πρωί, θὰ τελεστοῦν ὄρθρος καὶ πανηγυρικὸ ἀρχιερατικὸ συλλείτουργο καὶ θὰ ἀκολουθήσουν λιτάνευση τῆς ἁγίας εἰκόνας καὶ συνάντηση ἐκπροσώπων Ἀρχῶν μὲ ἐκπροσώπους ποντιακῶν σωματείων.

* Τὸ μοναστήρι τῆς Παναγίας Χοζοβιώτισσας στὴν Ἀμοργό, μὲ τὸ κατάλευκο χρῶμα καὶ τὰ 300 σκαλοπάτια, «ἀγναντεύει» ἐδῶ καὶ 926 χρόνια το ἀπέραντο γαλάζιο τοῦ Αἰγαίου ἀπὸ τὴν ἄκρη ἑνὸς γκρεμοῦ. Ἡ μονὴ χτίστηκε ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Ἃ' Κομνηνὸ μετὰ τὴν εὕρεση μιᾶς εἰκόνας τῆς Παναγίας ποὺ ἔφθασε στὸ νησὶ μέσα σὲ βάρκα ἀπὸ τὴ Μικρὰ Ἀσία. Λέγεται ὅτι τὴν τοποθέτησε ἐκεῖ μιὰ γυναίκα ἀπὸ τὴν πόλη Χόζοβα τῆς Παλαιστίνης, ποὺ τὴν ἄφησε νὰ «ταξιδέψει» στὴ θάλασσα γιὰ νὰ μὴν πέσει στὰ χέρια τῶν εἰκονομάχων. Ἡ μονὴ ἀπέκτησε μετόχια σὲ Κρήτη, Λέρο, Νάξο, Ἴο καὶ ἄλλα νησιὰ καὶ διατήρησε τὴν ἐπιρροὴ τῆς ἀκόμη καὶ τὴν ἐποχὴ τῆς Τουρκοκρατίας.

* Στὴν Ἁγιασώτισσα τῆς Λέσβου φυλάσσεται ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας μὲ τὸ Θεῖο Βρέφος ποὺ μετέφερε στὸ νησὶ ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα ὁ ἱερομόναχος Ἀγάθων στὰ χρόνια της Εἰκονομαχίας. Ὁ σύγχρονος ναὸς χτίστηκε τὸ 1815 πάνω στὰ ἐρείπια δύο ἐκκλησιῶν. Ἡ πρώτη κατασκευάστηκε τὸ 1173 καὶ κατεδαφίστηκε λόγω φθορᾶς καὶ ἡ δεύτερη καταστράφηκε ἀπὸ πυρκαγιὰ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1812. 

* Στὴ μονὴ τῆς Προυσιώτισσας στὴν Εὐρυτανία φυλάσσεται εἰκόνα τῆς Παναγίας (δημιούργημα τοῦ εὐαγγελιστῆ Λουκά) ποὺ σώθηκε τὸ 829 μ.Χ. ἀπὸ τοὺς εἰκονομάχους. 1.900 χρόνια ἱστορίας «μετράει» ἡ μονὴ τῆς Φανερωμένης στὴ Λευκάδα, ἐνῶ σημαντικὸ προσκύνημα θεωρεῖται καὶ ἡ Παναγία Κανάλα, ὁ «ἱερὸς τόπος» τῆς Κύθνου.

Σουμελά: Τὸ σύμβολο τῆς ποντιακῆς πίστης

Χτισμένη σὲ μιὰ ἀπόκρημνη πλαγιὰ τῆς Τραπεζούντας, ἡ ἱστορικὴ μονὴ τῆς Παναγίας Σουμελᾶ συνδέθηκε μὲ τὶς πιὸ ἔνδοξες στιγμὲς τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας καὶ ἀποτέλεσε γιὰ 16 αἰῶνες «καταφύγιο» τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου, σύμβολο ἐλπίδας καὶ πνευματικὸ κέντρο ποὺ ἐκπαίδευσε χιλιάδες ἱερεῖς καὶ δασκάλους. Ἦταν τὸ 386 μ.Χ., ὅταν οἱ μοναχοὶ Βαρνάβας καὶ Σωφρόνιος ἔφθασαν, ἔπειτα ἀπὸ πολλὲς ἡμέρες πεζοπορίας, στὸ ὅρος Μελά, εἶδαν σὲ ὅραμα τὴν Παναγία καὶ ἀποφάσισαν νὰ ἱδρύσουν ἐκεῖ τὴ μοναχικὴ σκήτη τους.

Ἀκολουθώντας ἕνα σμῆνος χελιδονιῶν ποὺ πετοῦσαν κοντὰ σὲ μιὰ σπηλιά, βρῆκαν τὴ φιλοτεχνημένη ἀπὸ τὸν εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀθηνιώτισσας πού, σύμφωνα μὲ τὴν ἐκκλησιαστικὴ παράδοση, μεταφέρθηκε ἐκεῖ ἀπὸ ἀγγέλους. Οἱ δύο μοναχοὶ ἔχτισαν τὸ κελί τους στὴ σπηλιὰ καὶ «στερέωσαν» στὰ βράχια μιὰ ἐκκλησία ἀφιερωμένη στὴν Παναγία. Στὰ χρόνια της Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας τὸ μοναστήρι ἀπέκτησε πολλὰ προνόμια, κτήματα καὶ κειμήλια, ἐνῶ στὶς ἐγκαταστάσεις τοῦ λειτουργοῦσαν ξενῶνες καὶ βιβλιοθήκη ὅπου φυλάσσονταν σπάνια ἔγγραφα.

Ἡ μονὴ βρέθηκε πολλὲς φορὲς στὸ στόχαστρο ληστῶν, ἐνῶ μετὰ τὴν Μικρασιατικὴ Καταστροφὴ ἔπεσε στὰ χέρια τῶν Τούρκων, ποὺ κατέστρεψαν τὰ κτίρια καὶ προχώρησαν σὲ λεηλασίες καὶ βανδαλισμούς. Οἱ μοναχοὶ πρόλαβαν ὅμως νὰ φυλάξουν σὲ μιὰ κρύπτη στὸ κοντινὸ παρεκκλήσι τῆς Ἁγίας Βαρβάρας τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας, τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ ὁσίου Χριστοφόρου καὶ τὸν Σταυρὸ (μὲ τίμιο ξύλο) τοῦ αὐτοκράτορα Ἐμμανουὴλ Γ' Κομνηνοῦ. Οἱ «θησαυροὶ» τῆς Παναγίας Σουμελᾶ παρέμειναν κρυμμένοι ἕως τὶς ἀρχὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 1930, ὅταν ἑλληνικὴ ἀντιπροσωπία ἐπισκέφθηκε τὴν περιοχὴ (ἔπειτα ἀπὸ συμφωνία μὲ τὴν τουρκικὴ κυβέρνηση), προκειμένου νὰ ἀνοίξει τὴν κρύπτη καὶ νὰ τὰ μεταφέρει στὴν Ἀθήνα.

Ἀπὸ τὸ 1923 καὶ γιὰ περίπου τρεῖς δεκαετίες ἡ μονὴ ἐρήμωσε. Τὴ δεκαετία τοῦ 1950 ἐκδήλωσαν τὴν ἐπιθυμία νὰ τὴν ἐπισκεφθοῦν ἀξιωματικοί του ἀμερικανικοῦ στρατοῦ, ἐνῶ μετὰ τὸ 1970 ἄρχισαν νὰ φθάνουν στὴν περιοχὴ ξένοι τουρίστες. Στὶς 14 Αὐγούστου τοῦ 1996 τελέστηκε στὴν εἴσοδο τῆς μονῆς κρυφὴ δοξολογία, μὲ τὴ συμμετοχὴ περίπου 100 μελῶν ποντιακῶν ὀργανώσεων, ἐνῶ τὸ 2010 ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης Βαρθολομαῖος τέλεσε τὴν πρώτη -ἔπειτα ἀπὸ σχεδὸν ἐννέα δεκαετίες «σιωπῆς»- πανηγυρικὴ Θεία Λειτουργία στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι.

Θαυματουργικὲς ἐπεμβάσεις (ἐπὶ δύο χιλιετίες) ἀπὸ τὴν «ὑπέρμαχο στρατηγὸ» τοῦ Γένους

Εἰκόνες ποὺ βρέθηκαν ἔπειτα ἀπὸ ὁράματα ἁγίων, μοναχῶν, ἀλλὰ καὶ ἁπλῶν ἀνθρώπων, ἀσθενεῖς ποὺ θεραπεύτηκαν, περιοχὲς ποὺ ἀπαλλάχθηκαν ἀπὸ ἐπιδημίες, μοναστήρια ποὺ «ἄντεξαν» στὶς ἐπιδρομὲς πειρατῶν, ξαφνικὲς νεροποντὲς καὶ μπουρίνια ποὺ ἔσωσαν ὁλόκληρες πόλεις, ἀποτρέποντας τὶς ἐπιθέσεις τῶν Τούρκων ἢ ἄλλων ἐχθρῶν. Ἀναρίθμητα εἶναι τὰ θαύματα τῆς Παναγίας, οἱ μικρὲς ἢ μεγαλύτερες παρεμβάσεις της στὴν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ, ποὺ ἐξακολουθοῦν σήμερα νὰ «ὁπλίζουν» τοὺς πιστοὺς μὲ δύναμη, ἐλπίδα καὶ αἰσιοδοξία.

Ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ γνωστὰ θαύματα τῆς Θεοτόκου εἶναι ἡ διάσωση τῆς Κωνσταντινούπολης ἀπὸ τὸν στόλο τῶν Ἀβάρων καὶ τῶν Περσῶν τὸ 626 μ.Χ. Ἔπειτα ἀπὸ πολυήμερη πολιορκία, οἱ ἀπελπισμένοι κάτοικοι τῆς Πόλης συγκεντρώθηκαν στὸν ναὸ τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καὶ ζήτησαν τὴ βοήθειά της. Ὁ ἐχθρικὸς στόλος ἀναγκάστηκε τελικὰ νὰ ἐγκαταλείψει τὶς θέσεις του, ἡ Πόλη σώθηκε καὶ οἱ χριστιανοὶ ἔψαλαν γιὰ πρώτη φορὰ τὸν Ἀκάθιστο Ὕμνο.

Κάτι παρόμοιο συνέβη καὶ τὸ 861 μ.Χ., ποῦ ἡ Κωνσταντινούπολη δέχθηκε ἐπίθεση ἀπὸ τὸν ρωσικὸ στόλο. Λέγεται ὅτι ὅταν ὁ Πατριάρχης Φώτιος ὁ Μέγας ἔριξε στὴ θάλασσα τὴν τιμία ἐσθήτα (χιτώνας) τῆς Παναγίας ξέσπασε θαλασσοταραχή, ποὺ βύθισε σχεδὸν ὅλα τα πλοῖα τῶν ἐχθρῶν.

Δεκάδες εἶναι τὰ θαύματα ποὺ ἔχουν συνδεθεῖ καὶ μὲ τὸν πόλεμο τοῦ 1940, μὲ πιὸ χαρακτηριστικὸ ἐκεῖνο πού, κατὰ τὴν παράδοση, συνέβη τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1943 στὸν Ὀρχομενὸ Βοιωτίας. Ὅταν οἱ γερμανικὲς δυνάμεις ἐπιχείρησαν νὰ πλησιάσουν στὸ μοναστήρι τῆς Σκριπούς, μὲ σκοπὸ νὰ τὸ καταστρέψουν, ἐμφανίστηκε μπροστά τους μιὰ γυναίκα ποὺ τοὺς ἔκλεισε τὸν δρόμο, ἐνῶ μιὰ ἀόρατη δύναμη ἀκινητοποίησε τὰ τάνκς, κρατώντας ὄρθια τὴν ἐκκλησία. Λέγεται μάλιστα ὅτι ὁ Γερμανὸς διοικητὴς ὄχι μόνο σταμάτησε τὴν ἐπίθεση, ἀλλὰ ἔπεσε στὰ γόνατα καὶ προσκύνησε τὴν Παναγία.

Σὲ θαῦμα τῆς Θεοτόκου ἀποδίδεται καὶ ἡ παρουσία τῶν φιδιῶν μὲ τὸ χαρακτηριστικὸ σημάδι σὲ σχῆμα σταυροῦ στὸ κεφάλι, στὶς περιοχὲς Μαρκόπουλο καὶ Ἀργίνια τῆς Κεφαλλονιᾶς, τὶς ἡμέρες τοῦ Δεκαπενταύγουστου. Τὰ «φιδάκια τῆς Παναγίας» -ποὺ ἐμφανίστηκαν γιὰ ἀκόμη μία χρονιὰ στὸ καμπαναριὸ τοῦ ναοῦ Ὑπεραγίας Θεοτόκου στὰ Ἀργίνια- εἶναι γκρίζα, λεπτὰ καὶ ἀκίνδυνα ἐνῶ, σύμφωνα μὲ τοὺς ντόπιους, ἡ ἀπουσία τοὺς προμηνύει καταστροφικὰ γεγονότα, ὅπως συνέβη τὸ 1953, μὲ τοὺς μεγάλους σεισμοὺς ποὺ ἰσοπέδωσαν τὸ νησί. Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, στὴν περιοχὴ ὑπῆρχε κάποτε ἕνα γυναικεῖο μοναστήρι ποὺ περικυκλώθηκε ἀπὸ πειρατές. Οἱ μοναχὲς ζήτησαν ἀπὸ τὴν Παναγία νὰ τὶς μετατρέψει σὲ φίδια γιὰ νὰ γλιτώσουν καὶ ἀπὸ τότε ἐπιστρέφουν κάθε χρόνο στὸν ναὸ τῆς Φιδιώτισσας.

Γεράσιμος Κόντος                            ΤΟ ΕΙΔΑΜΕ      ΕΔΩ