Μια σπάνια προβολή του απαγορευμένου «1922» του Κούνδουρου

http://www.elkosmos.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=8304:%CE%9C%CE%B9%CE%B1-%CF%83%CF%80%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%AE-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%B5%CF%85%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%BF%CF%85-%C2%AB1922%C2%BB-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%9A%CE%BF%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%85&catid=98:2008-10-17-07-34-07&Itemid=285

Μοιραστείτε την ανάρτηση

Μια σπάνια ευκαιρία έχουν οι Έλληνες πατριώτες (και όχι μόνο) για να δουν το απαγορευμένο «1922» του Νίκου Κούνδουρου. Η προβολή γίνεται εκτάκτως αυτήν την Τετάρτη 13 Ιουλίου στις 9 μ.μ. στον Δημοτικό Κινηματογράφο «Αιολία» της Καισαριανής. Προλογίζει ο σκηνοθέτης της ταινίας Νίκος Κούνδουρος.
Το «1922» βασιζόταν πολύ χαλαρά στο «Νούμερο 31328» του Ηλία Βενέζη, αλλά και σε αναμνήσεις επιζησάντων της γενοκτονίας του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Ο ίδιος ο Κούνδουρος ενθυμείται αυτοβιογραφούμενος: «1922. Μια ιστορία μνήμης. Ήταν η ώρα που το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου σε μία ευλογημένη στιγμή της ύπαρξης του, λειτούργησε δημιουργικά και έξυπνα. Μας κάλεσε ο τότε πρόεδρος του, τον Κακογιάννη, το Δημόπουλο και την αφεντιά μου και μας είπε «κάνετε ότι θέλετε». Και αυτό το «κάνετε ότι θέλετε» ξύπνησε μέσα μου ευφορία. Ήθελα να καταθέσω ένα ειλητάρι στην μνήμη της μικρασιατικής οδύνης, όπως εγώ την έζησα μέσα από μια κοπελιά που είχε μαζέψει η μάνα μου από τις Χαμένες Παρτίδες. Δανείσθηκα το βιβλίο του Βενέζη, το «Νούμερο 31328» και έφτιαξα το δικό μου νούμερο, το «1922». Ενώ σε μια συνέντευξη δήλωνε: «Το 1922 είναι μία από τις καλύτερες ταινίες μου. Ίσως η πιο γόνιμη».
Από το βιβλίο του Βενέζη ο Κούνδουρος κρατά τον γενικό σκελετό. Θα γράψει όμως μαζί με τον Στράτο Καρρή ένα σενάριο που εκπροσωπεί τους προβληματισμούς του. Έτσι η εισαγωγή με τις ανησυχίες των αστών για την κατάρρευση του μετώπου, που είναι από τα καλύτερα κομμάτια της ταινίας δεν έχει καμιά σχέση με το βιβλίο του Βενέζη. Αυτή η ανησυχία για το μέλλον και την προδοσία των Συμμάχων διαπερνά και τα νούμερα μιας πατριωτικής επιθεώρησης, όπου ο νεαρός Ηλίας είναι κομπάρσος.
Χαρακτηριστική είναι η σκηνή όπου η Aντιγόνη (Ελεωνόρα Σταθοπούλου), η νεαρή κόρη μίας μεσοαστικής οικογένειας, που έχει χάσει δύο αδέλφια στο μέτωπο, θα προσπαθήσει να μάθει το μέλλον από την τουρκάλα υπηρέτρια που «διαβάζει» τον καφέ. Όταν εκείνη θα της απαντήσει τουρκικά θα την χαστουκίσει, φωνάζοντας: «Γιατί μιλάς τουρκικά; Αφού ξέρεις ελληνικά, γιατί μιλάς τουρκικά;» Όταν η μητέρα της (Μπέττυ Βαλάση) θα προσπαθήσει να την ηρεμήσει, εκείνη ανάμεσα σε ουρλιαχτό και κλάμα θα φωνάζει: «Δεν μπορεί να μιλά εδώ μέσα τουρκικά!». Αργότερα θα προσπαθήσει να σώσει τον φίλο της (Δημήτρης Καταλειφός) που είναι στρατιώτης ντύνοντας τον στα πολιτικά και να διδάξει, με όση ηρεμία μπορεί, γαλλικά στον 18χρονο Ηλία (Ζαχαρίας Ρόχας).
Η είσοδος των Τούρκων στην πόλη χτίζεται με φοβερή μαεστρία από τον Κούνδουρο ξεκινώντας με την απειλητική παρουσία τους την νύκτα, τρομοκρατώντας την Λουκία (Αντιγόνη Αμανίτου), σύζυγο ενός Έλληνα έμπορου (Αντώνης Αντωνίου) και φτάνοντας στην φοβερή είσοδο του έφιππου λοχαγού Οσμάρ (Βασίλης Λάγγος), του κεμαλικού στρατού στην πόλη.
Ο πατριώτης Κούνδουρος και ο κλαψιάρης Βενέζης
Από εκείνη την στιγμή ο αριστερός σκηνοθέτης δεν χαρίζεται ούτε στιγμή στους Τούρκους, τους οποίους ο Βενέζης έβλεπε με κατανόηση. Το πογκρόμ των Αρμενίων και των Ελλήνων, στο οποίο πρωταγωνιστούν τα τουρκόπουλα, έχει όλη την αγριότητα, την λύσσα, το απωθημένο ενός βάρβαρου λαού για τους «Έλληνες και τους Αρμένιους που τόσο καιρό έπιναν το αίμα του Τούρκικου λαού». Οι σκηνές είναι απείρου τρόμου. Μια από τις συγκλονιστικότερες σκηνές είναι όταν ένας Τούρκος σηκώνει τα κομμένα γεννητικά όργανα ενός Έλληνα και με την ηδονή του μίσους φωνάζει «Η Τουρκία στους Τούρκους». O ήρωας που υποδύεται ο Καταλειφός αποκεφαλίζεται. Αργότερα στην έρημο ένας νεαρός παππάς ξεφτιλίζεται ημίγυμνος πάνω σε ένα γαϊδουράκι, ενώ η παπαδιά έχει ήδη βιασθεί και είναι γυμνόστηθη.
Όταν όλοι οι Έλληνες συλληφθούν, θα περάσουν ντυμένοι με τα καλύτερα τους ρούχα μέσα από την έρημο. Πολλοί κατηγόρησαν τον Κούνδουρο για αυτήν τη απεικόνιση, αλλά στην ουσία δείχνει τον σταδιακό εξευτελισμό των Ελλήνων αστών. Όταν οι αιχμάλωτοι φτάνουν στο πηγάδι, ο συφιλικός Οσμάρ απειλεί τους Έλληνες με θάνατο αν πιουν νερό. Και εκείνοι σε μια τελευταία πράξη αντίστασης ένας- ένας πίνουν νερό και πέφτουν από τις σφαίρες του Τούρκου. Όταν όμως το κάνουν όλοι μαζί, τον απελπίζουν. Ενώ η Λουκία, θα σκοτώσει τον βιαστή της.
Μην περιμένετε τέτοιες επικές σκηνές να τις διαβάσετε στο έργο του Βενέζη. Ο Βενέζης ήταν ένας ηττοπαθής συγγραφέας, που αντί να δείξει τον Έλληνα να περνά τις δυσκολίες και να χαλυβδώνεται, τον δείχνει τρομοκρατημένο και δειλό. Μια άποψη που συμμεριζόταν ο Βασίλης Λαδούρος και ο Δημήτριος Τσάκωνας, οι δύο βασικοί κριτικοί λογοτεχνίας του Εθνικιστικού χώρου. Δηλαδή ένας αριστερός σκηνοθέτης κάνει μια επική ταινία, εκεί που ένας κεντροδεξιός αποδεικνύεται μοιρολάτρης και «κλαψιάρης». Από αυτήν την άποψη ο Νίκος Κούνδουρος αξίζει όλο μας τον σεβασμό.
H οδύσσεια μιας ταινίας
Να προσθέσουμε ότι η ταινία απαγορεύθηκε από τη Κυβέρνηση Καραμανλή μετά από διαμαρτυρία του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών ότι τέτοιες ταινίες δυναμιτίζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις! Παρόλα αυτά, ο Κούνδουρος πήρε μια κόπια του έργου και την πρόβαλλε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Εκεί σάρωσε τα βραβεία καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, φωτογραφίας (Νίκος Κακαβουδάκης) Α! Ανδρικού (Βασίλης Λάγγος) και Α! Γυναικείου ρόλου (Ελεωνόρα Σταθοπούλου).
Με την άνοδο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. καλλιεργήθηκε η φήμη ότι η προβολή του «1922» ήταν ελεύθερη. Όμως αυτό είναι ψέμα. Το 1982 η ταινία επρόκειτο να προβληθεί στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βουδαπέστης. Όμως μισή ώρα πριν την προβολή της ταινίας επενέβη το υπουργείο Εξωτερικών με προτροπή του Έλληνα πρέσβη και κατάσχε την κόπια. Μόνο με παρέμβαση του Υφυπουργού Εξωτερικών Γιάννη Καψή η κόπια αποδόθηκε στον Κούνδουρο. Όμως ο όρος για να του αποδοθεί η ταινία ήταν να μην προβληθεί ποτέ στην Θράκη. Ας μην μιλάνε λοιπόν κάποιοι περί «πατριωτικού» ΠΑ.ΣΟ.Κ
Σήμερα ταινίες σαν το «1922» του Κούνδουρου θεωρούνται επικίνδυνες γιατί θυμίζουν την τουρκική κτηνωδία. Ενώ δεν συνάδουν με το παραμύθι της ελληνοτουρκικής «φιλίας». Για αυτό και δεν κυκλοφορεί πια σε DVD.
Όσο για μας είναι η καλύτερη απάντηση σε καθηγητές του φυράματος της Ρεπούση και του Λιάκου. Καθηγητές, που όπως και οι Τούρκοι στο τέλος της ταινίας, αρνούνται την γενοκτονία των Ελλήνων. Χρειάζεται να πούμε ότι αν γυριζόταν σήμερα μια παρόμοια ταινία από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, θα έδειχνε την άποψη των «καταπιεσμένων Τούρκων»;
Η προβολή της ταινίας γίνεται με την βοήθεια της New Star την Τετάρτη 13 Ιουλίου στις 9 μ.μ στον δημοτικό κινηματογράφο «Αιολία», Σολομωνίδου και Φιλαδελφείας, κοντά στο γήπεδο της Νήαρ Ήστ στην Καισαριανή. Τιμή εισόδου 5 ευρώ.

Γιώργος Πισσαλίδης