Οι τελευταίοι ακουσθέντες λόγοι χριστιανού κληρικού εν τω ναώ της του Θεού Αγίας Σοφίας.

http://new-byzantium.blogspot.com/2010_01_04_archive.html#7487445903877545382.ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ///////////////////////////////////////////////////////////////////////

Οι Οθωμανοί εκ των τοιχών και του λιμένος τρέχοντες προς την ποθεινήν αυτών λείαν και φονεύοντες πάντας τους τυχόντας, εισήρχοντο χάριν της λείας εις τας εκκλησίας και ιδιωτικάς οικίας και επιθέτοντες σύμβολα τινα επί των κτηρίων εκώλυον άλλοις την είσοδον των λεηλατουμένων κτιρίων. Τέλος αφίκοντο εις τον ναόν της Αγίας Σοφίας περί την εννάτην π.μ. ώραν. Αίφνης των ανωτέρω εν τω ναώ της Αγίας Σοφίας τελουμένων φωνή ισχυρά επέβαλε σιγήν εις τους θρήνους: "όσοι πιστοί, λέγει, παύσατε τους θρήνους και ακροασθήτε των λόγων μου".
Η φωνή αύτη ήτο η του μοναχού Γεωργίου του Σχολαρίου του μετά ταύτα Γενναδίου. Όρθιος ούτος επί του άμβωνος έχων τας χείρας τεταμένας επί του αναριθμήτου εκείνου πλήθους και φέρων το ένδυμα του μεγάλου σχήματος, εφαίνετο οιονεί ο διάδοχος του Κωνσταντίνου, περιβεβλημένος του πένθους την μέλαναν πορφύραν. Των θρήνων καταπαυσάντων και μόνον των σφοδρών κτύπων του πελέκεως επί των Πυλών του ναού αντηχούντων ο Γεννάδιος ανέκραξεν:
"Αδελφοί, η Αυτοκρατορία των Ρωμαίων εκρημνίσθη μετά τοσούτων αιώνων ύπαρξιν. Αλλά εάν έπεσαν τα σύμβολα του κόσμου, εάν κατεβλήθη η της Ρώμης αρχή, όμως η παναγιωτάτη Θρησκεία των Ελλήνων όχι, μα τας πολλάς και παντοίας δυστυχίας σας, μα το αθώον αίμα, το οποίον εχύθη και μέλλει να χυθή, ουδέ κατεβλήθη, ουδέ έως υπάρχουσιν ουρανός και γη θέλει καταβληθή! Τα προσκυνήμτα σας αλλάσσουσι θέσιν, το ιερόν τούτο θυσιαστήριον μετατοπίζεται, αλλά η Πίστις η μέλλουσα να σας σώση διεφυλάχθη από κινδύνων ανηκούστων, και διαφυλαχθείσα θέλει αύτη διαφυλάξει υμάς. Δεν βλέπετε, ότι η Ορθοδοξία εθριάμβευσεν; Από του νυν ουδέν πλέον φοβείται. Δεν ηκούσατε τον Τούρκον, υποσχόμενον προς τους στρατιώτας του τα σκεύη σας και τα επιπλά σας, περί δε της Πίστεως μη ποιήσαντα ουδένα λόγον; Αλλά οι δυτικοί ήθελον μεν τα σκεύη και τους θησαυρούς σας, ήθελον δε και την Πατροπαράδοτον Πίστιν σας, αυτόν τον ανεκτίμητον προγονικόν θησαυρόν σας, τον οποίον έως ου κατέχετε, πύλαι Άδου καθ΄ημών ου κατισχύουσι.
Λοιπόν αδελφοί, παυσάμενοι θρηνούντες, υπακούσατε μετά θρησκευτικής μεγαλοψυχίας και εις τούτο το θέσπισμα του Υψίστου. Ναί μεν γινόμεθα αιχμάλωτοι, αλλά θέλωμεν είσθαι ελεύθεροι εν πνεύματι Κυρίου. Αληθώς γινόμεθα ταπεινοί, αλλά ελεύσεται, καιρός, ότε θέλομεν ΠΑΛΙ επαρθή. Ο Θεός μεθ' ημών. Ακούσατε τι ο Θεός σάς φωνάζει από του αγίου βήματος, υπάγω και έρχομαι προς υμάς. Ουκ αφήσω υμάς ορφανούς. Έρχομαι προς υμάς, και υμείς ουν λύπην μεν νύν έχετε, ΠΑΛΙΝ δε όψομαι υμάς και χαρήσεται υμών η καρδία και την χαράν υμών ουδείς αίρει αφ' υμών".

(Ιστορία της οθωμανικής αυτοκρατορίας, Τρύφων Ευαγγελίδης, 1894)